2011թ. սեպտեմբերի 21-ին լրանում է Հայաստանի Հանրապետության անկախության հռչակման 20-ամյա տարեդարձը: Այն մեծ շուքով նշվելու է համայն Հայաստանում (ներառյալ՝ Արցախում) և հայաշատ այն բնակավայրերում, որտեղ գնահատում են հայության պետական անկախությունը: Անկախությունը՝ անկախություն, բայց այն չի խանգարում, որ Հայաստանն անդամակցի միջազգային մի շարք կազմակերպությունների, մասնավորոպես՝ ՄԱԿ-ին, Եվրոպայի Խորհրդին, ԵԱՀԿ-ին (Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն), Համաշխարհային բանկին, Արժույթի միջազգային հիմնադրամին, Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկին, Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանը, ՍԾՏՀ-ին (Սևծովյան տնտեսական համագործակցության կազմակերպություն), ՄԱԳԱՏԵ-ին (Միջուկային էներգիայի միջազգային գործակալություն), Ինտերպոլին (Միջազգային քրեական ոստիկանություն), ԱՀԿ-ին (Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն), ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին: Այս ամենով հանդերձ Հայաստանը մեծ ցանկություն ունի անդամակցելու նաև Եվրոպական Միությանը: Սակայն դա այդքան էլ հեշտ չի «տրվելու», դրա համար պետք է կատարվեն մի շարք «զոհաբերություններ», մեղմ ասած՝ նախապայմանների տեսքով: Մեր հարևան պետությունը՝ Թուրքիան, արդեն մի քանի տարի է Եվրամիության դռներն է ծեծում, օգտագործելով քծնանքի ու շանտաժի առանձին և համակցված տեսակները, բայց՝ ապարդյուն:

Եվրամիություն մտնելու առաջին նախապայմանը Եվրոպայի Խորհրդին անդամակցելն է: Այն Հայաստանը «պատվով» է կատարել: Բայց, ամեն ինչ՝ հերթով: Եվրոպայի Խորհրդի ղեկավարությունը ՀՀ իշխանությունների առաջ դրել էր երեք պահանջ: Առաջինը՝ մահապատժի վերացում: Ի դեպ, ժողովրդավարության խորհրդանիշ հանդիսացող ԱՄՆ-ի (համենայնդեպս այդպես է ընդունված ) 38 նահանգում պահպանվում է մահապատիժը որպես առավելագույն պատժաչափ: Իսկ մահապատժի ձևերի կիրարկումն իրենից ներկայացում է հուլիվուդյան ֆիլմի պատրաստի սցենար՝ 22 նահանգներում կատարվում են մահացու ներարկումներ, 13 նահանգներում՝ նստեցնում են էլեկտրական աթոռին, 7 նահանգներում՝ կախում են, 5 նահանգներում՝ գնդակահարում են, մի քանի նահանգներում մեղադրյալն ինքն է ընտրում պատժաձևը: Վերջինս ամենամարդասիրական մահապատժի ձևն է աշխարհում: ԱՄՆ-ին թողնենք հանգիստ ու գրենք մեր մտահոգությունների մասին:

Կյանքի և մահվան վերաբերյալ յուրաքանչյուր ազգ ունի իր պատկերացումները, որոնք բխում են հավատից, ավանդույթներից և սովորույթներից: Յուրաքանչյուր երկիր միջազգային այս կամ այն կառույցի մեջ մտնելով, բնականաբար, ինչ¬որ բան շահում է և, իհարկե, նաև՝ կորցնում։ Կորուստը, որպես կանոն, լինում է ազգային շահի հաշվին: Դարեր շարունակ հայի մոտ ձևավորվել է թշնամու, դավաճանի, ուրացողի, արքայադավի, դավանափոխի, մարդասպանի, ցեղասպանի կերպարը։ Դրանք կոդավորվելով՝ գենետիկորեն հասել է մեզ՝ 21-րդ դարում ապրող հայերիս։ Եվ ահա, Եվրոպական Խորհրդի ղեկավարությունը մեր առջև խնդիր էր դրել՝ վերը նշված կերպարների նկատմամբ արմատապես փոխել վերաբերմունքը, որպեսզի մաս կազմենք «ժողովրդավարական ու առաջադեմ» Եվրոպայի։

Դժբախտաբար, մենք՝ հայերս, հաճախ մոռանում ենք, որ եվրոպական ազգ ենք համարվում՝ շնորհիվ մեր քրիստոնեական մշակույթի և հնդեվրոպական ծագման։ Իրականում՝ արևելքի ժողովուրդ ենք և աշխարհագրական առումով գտնվում ենք Ասիայում: Մոռանում ենք, որ 21-րդ դար ենք մտել շնորհիվ մեր ազգապահպանության կարևոր հիմնասյունների՝ Հայոց լեզվի, հավատի (ի դեմս Հայ Առաքելական Եկեղեցու ) և ավանդապահության:

Հայ իրականության մեջ բազմիցս են անդրադարձել մահապատժի խնդրին (Մխիթար Գոշի և Սմբատ Սպարապետի դատաստանագրքեր, Շահամիրյանների «Որոգայթ փառաց», փիլիսոփայական, իմաստասիրական, իրավագիտական բազմաթիվ նյութեր) և միշտ էլ տրվել է միևնույն լուծումը՝ պահպանել մահապատիժը որպես առավելագույն պատժաչափ։
Մեր ասիական հարևան Իրանում գողության նկատմամբ կիրառվող պատժատեսակի՝ անդամահատումի պատճառով է, որ կատարվող հանցագործությունների մեջ գողությունը փոքր տոկոս է կազմում: Համոզված եմ, որ Իրանը երբեք չի հրաժարվի իր միջնադարյան պատժատեսակից, անգամ, եթե առաջարկեն դառնալ ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի մշտական անգամ: Ավելի շուտ Իրանը ՄԱԿ-ի անդամակցությունից կհրաժարվի, եթե երկընտրանքի խնդիր առաջանա:

Եվրոպական Խորհրդի երկրորդ պահանջը՝ սեռական փոքրամասնություններին արտոնություններ շնորհող օրենքի ընդունումն է: Իսկ ովքե՞ր են նրանք: Միանգամից նշենք, որ սեռական փոքրամանության հետևորդներն աղճատում են մարդու բնականոն, ընտանեկան և հանրային կյանքն ու սերնդատվական գործառույթը՝ միաժամանակ խեղելով մարդու արարչագործ բնույթը: Նրանք հաճախ դուրս են մնում հանրային կյանքից, իրենց համար ստեղծելով միկրոմիջավայր: Այդ մարդկային զանգվածը որևէ կապ չունի հայ ազգային արժեհամակարգի հետ... Իսկ Հայաստանի Հանրապետությունը ոչ միայն օրենսդրական փոփոխություններ է կատարել, այլ տարածաշրջանում առաջին պետությունն է, որ միացել է միջազգային համապատասխան կոնվենցիային:

Եվրոպական Խորհրդի երրորդ պահանջը՝ լայն ճանապարհի բացումն է կրոնական աղանդների և այլ խորթ կրոնական կազմակերպությունների համար:
Իսկ ովքե՞ր են աղանդավորները: Աղանդ բառը կազմված է «աղ» (նշանակում է հաճելի, գեղեցիկ, որոշ դեպքերում՝ կյանք, կենսականություն, ուժականություն) և «անդ» (այն կողմ, հեռու, դուրս) բառարմատներից և նշանակում է հաճելիից, գեղեցիկից, ուժականությունից, կենսականությունից, կյանքի բնական կերպից այն կողմ, դուրս, կարճ՝ տհաճ, անկենսունակ, ուժաթափ անող: «Աղանդը», հավատքային իմաստով, նշանակում է ազգի հոգեկան որակների, նրան բնականորեն տրված կենսաձևի արտահայտություն հավատքի ժխտում: Աղանդն այն կրողի, նրա կյանքի, կենսունակության, ուժական համակարգության համար հույժ վտանգավոր է: Այն ազգային հավատքի հակոտնյան լինելով՝ ազգի մեջ չի առաջանում, այլ նրա մեջ դրսից է մտցվում: Ու մտցվում է պարտադրանքով:

Աղանդավորականները և այլ խորթ կրոնական համայնքների ներկայացուցիչները աղճատում են մարդու հոգին, միտքը և խեղում մարդու բարոյահոգեբանական կերտվածքը: Սրանք հանրագիտարանային պարզ ճշմարտություններ են, որոնք նույնությամբ արտաբերելով նպատակ ունենք ցուցանելու, թե ինչ արժեր Եվրոպական Խորհուրդ մտնելը: Սա դեռ բոլորը չէ: Միջազգային «մարդասիրական» կառույցները տարբեր նպատակներով դրամաշնորհներ են տրամադրում տարաբնույթ հասարակական և այլ կազմակերպությունների, որոնք հատուկ, ծրագրավորված քանդում են հայոց արժեհամակարգը, հայոց բանակը, կրթամշակութային ոլորտը, լեզվամտածողությունը, բարոյական նկարագիրն ու այն ամենը, ինչը ազգային է:

Թող այնպիսի տպավորություն չստեղծվի, որ դեմ ենք Եվրամիությանը Հայաստանի անդամակցութչանը: Ո՛չ, դեմ չենք: Դեմ ենք, որ Հայաստանն այս կամ այն կազմակերպությանը անդամակցելու համար կատարում է այնպիսի զոհոբերություններ, որոնք խաթարում են մեր ազգային դիմագիծը:
Հայաստանը թուլացնելու ձևերից մեկը ժողովրդի մեջ հայրենասիրության գիտակցության մեռցնելն է: Այն կատարվում է ազգային մշակույթը քայքայելով, դրամի և այլ միջոցներով իշխանավորների մեջ ընչաքաղցություն առաջացնելով, տնտեսության լճացմամբ, սոցիալական անարդարության խորոցմամբ ժողովրդին արտագաղթի մղելով, ազգաբնակչությանն իր ավանդական կրոնից հեռացնելով՝ աղանդների, անաստվածության, միասեռականության և անբարոյականության մղելու միջոցով:

Միջանկյալ նշենք, որ օտարալեզու դպրոցների բացումը թույլատրող օրինագիծի ընդունումը ՀՀ Ազգային Ժողովի կողմից, հիրավի, ամենախայտառակ երևույթը կարելի է համարել հայ խորհրդարանականների օրինաստեղծման ողջ պրակտիկայում: Այն կարծես թե «եկավ» լրացնելու «Խղճի ազատության և կրոնական կազմակերպությունների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագծի ընդունման ձախողմանը: Ի դեպ, խորհրդարանական պրակտիկայում դեռ չի եղել նման դեպք, երբ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ 100 %-ով անցնի և ամիսներով մնա «օդում կախված», թե ինչ է՝ մի ինչ-որ «Վենետիկի հանձնաժողով» դիտողություններ է արել: Հետաքրքիր է իմանալ, երբ Վենետիկի հարազատ Իտալիայում օրենք են ընդունում, ուղարկո՞ւմ են «Մարալիկի հանձնաժողով»՝ փորձաքննության: Ի՞նչ իրավունք ունեն տարբեր երկրներում ստեղծված կազմակերպությունները, հանձնաժողովները, փորձագիտական խմբերը միջամտելու սուվերեն երկրի ներքին գործերին:

Տարիներ առաջ բարոնուհի Քերոլայն Քոքսը մի բաց նամակ էր ուղղել հայ ժողովրդին: Այդ նամակում նա մեծ սեր և հիացմունք է հայտնել հայ ժողովրդի հանդեպ և միևնույն ժամանակ զգուշացրել է. «Հիմա ձեզ սպառնում է խաղաղությունը և անկախությունը կորցնելու վտանգը: Եթե արագ չգործեք, կկորցնեք ոչ միայն Արցախի սուրբ հողը, այլ նաև Հայաստանը»:
Լինելով Անգլիայի լավագույն դուստրերից մեկը և հայ ժողովրդի բարեկամը, բարոնուհին բարոյական իրավունք ունի մեզ բարի խորհուրդներ տալու, ինչպես հայկական ասացվածքն է հուշում. «Ասողին լսող է պետք», բայց, վերջին հաշվով, կատարողը մենք ենք:

ԱՇՈՏ ՍԱՐԳՍՅԱՆ