Երեւանցիների ուշադրությունը հունիսի 23-ին գրավել են Երեւանի երկնքում թռչող ռազմական օդանավերը։ Ոչ բոլորն էին տեղյակ, որ նախապես հայտարարվել էր Էրեբունի օդանավակայանի ռուսական ավիաբազայի «բաց դռների» օրվա մասին, որի ընթացքում պետք է տեղի ունենային նաեւ ռազմական օդանավերի ցուցադրական թռիչքներ։

Բաց դռների այդ օրը համընկել էր Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի Հայաստան կատարած պաշտոնական այցի հետ։ Դա հիմք տվեց կարծիքի, որ ռուսական ռազմական օդանավերի ցուցադրական թռիչքները Մոսկվայի մեսիջն էին Ադրբեջանին, որ եթե Բաքուն դիմադրի եվրասիական նախագծերին, ապա կարող է բախվել ռազմական օդանավերի արդեն մարտական թռիչքներին։

Բայց, այդ օդանավերի գոյությունը Բաքվի համար նոր բան չէ, եւ ոչ էլ դրանք նոր են օդ բարձրանում։ Դրանք պարբերաբար թռչում են մարտական հերթապահության շրջանակում, նաեւ հայտնի է, որ Հայաստանում կա ռուսական ռազմական ավիացիայի բազա, որը Էրեբունի օդանավակայանն է։
Ըստ ամենայնի, ցուցադրական թռիչքների նպատակը, կամ գուցե գլխավոր նպատակը, բուն հասցեատերը Հայաստանի քաղաքացին է։

Ռուսաստանն ունի Հայաստանի քաղաքացու վրա հոգեբանորեն ազդելու անհրաժեշտություն։ Գաղտնիք չէ, որ ռազմական ավիացիան այդ իմաստով շատ ազդեցիկ երեւույթ է։ Ինչու է առաջացել հոգեբանական ազդեցության այդ անհրաժեշտությունը։ Բանն այն է, որ Հայաստանի հասարակության մեջ վերջին շրջանում տեղի են ունենում գործընթացներ, որոնք լուրջ հարված են հասցրել Ռուսաստանի միակ ու անփոխարինելի լինելու, փրկիչ լինելու կարծրատիպերին, միակ բարեկամի միֆին, Արցախի պատերազմը Ռուսաստանի շնորհիվ հաղթելու լեգենդին։

Ավելին, օրերս՝ հունիսի 13-ին, այսինքն Ռուսաստանի օրվա հաջորդ օրը, Հայաստանում նշվեց Շահումյանի անկման օրը։ Իհարկե, չնշվեց այնպիսի մասշտաբով, ինչպես Ռուսաստանի օրը, քարոզչական մասշտաբներն անհամեմատելի էին։ Բայց, թեկուզ փոքր, նեղ շրջանակով, այդուհանդերձ Հայաստանում գրեթե քսանամյա լռությունից հետո բարձրացվեց Արցախի մի մասի՝ Շահումյանի թեման, որը հայաթափվել է ռուսական դեսանտի միջոցով։ 1992 թվականի հունիսին ռուսական դեսանտը ներկայում ՌԴ դեսանտային զորքերի հրամանատար գեներալ Շամանովի գլխավորությամբ հայաթափել է Շահումյանի շրջանն ու նվիրել Ադրբեջանին։

1992-ից հետո Հայաստանում այդ մասին խոսվեց 2014-ին, խոսեցին դեպքի ականատես բնակիչները, ազատամարտիկները, պատմությունն ուսումնասիրած մասնագետները։ Պարզվեց, որ Արցախի պատերազմում ռուսական զորքը ոչ միայն չի օգնել հայկական կողմին, այլ ադրբեջանցիներին է օգնել գրավել հայկական տարածքներ։

Այդ, ինչպես նաեւ մի շարք այլ գործոնների շնորհիվ ռուսական քանդվող միֆը, Հայաստանի անկախության եւ ինքնիշխանության համար կարեւոր նշանակություն ունեցող հանրային միֆազերծումը պետք է կանխել, ինչն էլ Մոսկվան փորձում է անել ռազմական շոուներով, Հայաստանի քաղաքացիների գլխի վրա ռազմական օդանավերը պտտելով եւ Ռուսաստանի հզորության մասին հիշեցնելով։ Ու պետք է խոստովանել, որ հանրության մի զգալի մասի համար այդ ամենը բավական ազդեցիկ է եւ առաջացնում է ռուսական հզորության հանդեպ ակնածանք եւ այսպես ասած ապահովության զգացում, միեւնույն ժամանակ համոզումով՝ որ առանց Ռուսաստանի մենք չենք լինի պաշտպանված եւ որ Ռուսաստանի դեմ խաղ չունի ոչ ոք, այդ թվում եւ Հայաստանը։

Դա է թերեւս գլխավոր հարցը, որ լուծում է Ռուսաստանը, մասնավորապես ի պատասխան Հայաստանում Շահումյանի գործողության բացահայտման, եւ ընդհանրապես ինքնիշխան պետությանը համարժեք քաղաքացիական գիտակցության ձեւավորման գործընթացի։

Այդ գործընթացը իր ծավալով շատ փոքր է, բայց Ռուսաստանի համար առաջացնում է մեծ մտահոգություն, որովհետեւ դրա հիմքում էմոցիաները, սերը կամ ատելությունը, հակա կամ մետ լինելը չէ՝ որքան էլ փորձում են խնդիրը հենց այդ հարթություն տեղափոխել Ռուսաստանն ու նրա հայաստանյան արբանյակները, այլ Հայաստանի շահը՝ իրավիճակի սթափ գնահատականը եւ այդ ամենի արդյունքը հանդիսացող փաստարկային ամուր բազան, որն աստիճանաբար համոզիչ է դառնում ավելի լայն հասարակական շերտերի համար։

Կրեմլին ծավալները չէ, որ մտահոգում են։ Կրեմլին մտահոգում է այդ ամենի գաղափարական ու արժեքային բաղադրությունը։ Այդ դեպքում մնում է արձագանքի երկու տարբերակ՝ կամ ընդունել իրողությունն ու գնալ երկխոսության, դիմացինին հարգելու, նրա իրավունքն ու շահը Ճանաչելու ճանապարհով, կամ փորձել նվազագույնը միֆականությունը պահելու տարաբնույթ միջոցներ, իսկ առավելագույնը՝ պատերազմի շանտաժ։

Այն, որ Ռուսաստանը ընտրում է երկրորդ տարբերակը, չի նշանակում, որ Կրեմլն ադեկվատ չէ։ Պարզապես Ռուսաստանը չի կարող ճանաչել Հայաստանի շահը, որովհետեւ իր շահն այդ շահի հետ ընդհանուր ոչ մի եզր չունի։ Այդ իմաստով, Ռուսաստանն է ադեկվատ, ոչ թե նրան իր շահը բացատրել փորձող Հայաստանի հասարակության մի շարք շրջանակները։

ՀԱԿՈԲ ԲԱԴԱԼՅԱՆ

Lragir.am