Մեր զրուցակիցները, ովքեր հիմնականում շարքային քաղաքացիներ են, չեն հավատում, որ Հարավային Սուդանի անկախության ճանաչման գործընթացը կարող է նախադեպ հանդիսանալ Արցախի համար։

«Արցախյան շարժումից հետո տեսեք քանի երկրներ են անկախություն ստացել, ճանաչվել այս կամ այն պետության կամ մի քանի տասնյակ երկրների կողմից՝ Կոսովո, Հարավային Օսեթիա, Աբխազիա և այլն,- ասում է մասնագիտությամբ ինժեներ Արթուր Գրիգորյանը։- Բոլորն էլ կարող էին նախադեպ դառնալ, բայց չդարձան։ Հարավային Սուդանն էլ անկախություն կստանա, բայց մենք այդպես էլ չենք դառնալու հաջորդը, որովհետև դիվանագիտություն չունենք, մեր քաղաքական էլիտա կոչվածը խնդրի լուծման ոչ մի ծրագիր չունի»։

 
Թոշակառու ուսուցիչ Գ. Հարությունյանի կարծիքով ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտությունը չի լուծվելու, քանի դեռ Արցախը գտնվում է «խաղից դուրս» վիճակում։ «Հայաստանի իշխանությունները հատկապես վերջին 10 տարում Ղարաբաղի տունը քանդեցին,- գտնում է նա։- Մեր երկիրը, մեր պետությունը, պատերազմի դաշտում ձեռք բերած մեր հաղթանակը ծառայեցրին իրենց կարիերային, դրանք զոհեցին իրենց աթոռին։ Վերցրին ու Ղարաբաղը դուրս շպրտեցին բանակցային գործընթացից, թե՝ մենք ինքներս ներկայացնում ենք և՛ Ղարաբաղը, և՛ Հայաստանը»։

«Մենք ՀՀ-ում և այստեղ՝ Ստեփանակերտում ունենք արտգործնախարարություններ, բայց դրանք միասին ադրբեջանական ԱԳՆ-ի մի շարքային աշխատողի չափ գործ չեն կատարում,- ասում է նախկին պաշտոնյա Ա. Ս.-ն։- Վերջին դեպքը վերցնենք՝ Ադրբեջանում Լեհաստանի դեսպանատան կայքում լեհերն արգելում են իրենց քաղաքացիներին այցելել Արցախ։ Մերոնք ասում են, որ իբր դա պաշտոնական Լեհաստանի տեսակետը չէ։ Բայց փաստն այն է, որ ազերիները բոլոր ուղղություններում նպատակաուղղված քաղաքականություն են վարում, իրենց սուտն անց են կացնում միջազգային տարբեր կազմակերպություններում՝ սկսած ՄԱԿ-ից, իսկ մենք բավարվում ենք միայն խղճուկ հերքումներով ու մեկնաբանություններով, որոնք ավելի շուտ ներքին սպառման համար են։ Տեսած կա՞ս, որ պատերազմից հետո վերջին 15 տարում մեր դիվանագետները որևէ հարցում նախահարձակ լինեին, մի անգամ էլ իրենք մի համարձակ բան անեին, որպեսզի մի անգամ էլ մեր թշնամիները մտածեին դրա տակից դուրս գալու մասին»։

Նախկին ազատամարտիկ Արմեն Սարգսյանը գտնում է, որ հայ իշխանությունները ոնց-որ Լուսնից իջած լինեն։ «Էսպես որ նայում եմ սրանց գործողություններին, թվում է, թե սրանք իսկի կապ չունեն Ղարաբաղյան խնդրի, պատերազմի, մեր ազգային երազանքների հետ,- ասում է Արմենը։- Կարծիս Լուսնից են իջել և դարձել գլխներիս տերը։ Իրենք էլ չգիտեն, թե ինչ են ուզում։ Մի բերան այդ ԵԱՀԿ-ից ու Մադրիդյան սկզբունքներից են կառչել։ Մի հարցնող լինի դրանց՝ ձեր էդ Մադրիդյան սկզբունքներում գոնե մի կետ կա՞ մեր օգտին, կամ այդ ԵԱՀԿ-ն գոնե մի բան արե՞լ է, որ գոհացնի մեզ»։

Մեր զրուցակիցներից շատերին առանձնապես վրդովեցրել է ՀՀ նախագահի Աստանայում և մինչ այդ արած այն հայտարարությունը, ըստ որի՝ եթե Ադրբեջանը պատերազմ սկսի Ղարաբաղի դեմ, Հայաստանը ճանաչելու է Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը։ Նախ՝ շատերի կարծիքով, եթե Ադրբեջանը պատերազմ սկսի, Հայաստանը ոչ թե պիտի ճանաչի Ղարաբաղի անկախությունը, այլ՝ միացումը Հայաստանին։ Բացի դրանից, արցախցիները գտնում են, որ Սերժ Սարգսյանը չպիտի այդպիսի հայտարարություն աներ։

«Ստալինը կամ որևէ այլ մի լուրջ ղեկավար երբեք նման հայտարարություն չէր անի,- ասում է թոշակառու Սերգեյ Ավանեսյանը։- Երևի պատմությունից հիշում եք, թե ինչպես իրեն պահեց Ստալինը, երբ առաջին անգամ լսեց, որ ԱՄՆ-ն ատոմային ռումբ ունի։ Իմ կարծիքով, եթե նրա տեղ լինեին մեր այս ղեկավարները, նրանց տեղը մի թաց տեղ էլ չէր մնա...»։

Արթուր Գրիգորյանի կարծիքով՝ ՀՀ ղեկավարն այդ հայտարարությամբ Ղարաբաղի ճանաչման հավանականությունը իջեցրել է զրոյի, իսկ նախկին պաշտոնյա Ա. Ս.-ն գտնում է, որ այդ քայլով ՀՀ ղեկավարը ժխտել է Արցախի ներկայիս անկախ գոյության փաստը։ «Այդ հայտարարությամբ Ս. Սարգսյանը մեր հիմնական հաղթաթուղթը տվել է հակառակորդին,- ասաց նա,- ասենք, եթե Ադրբեջանը առաջիկա 10 տարում չհարձակվի Ղարաբաղի վրա, նշանակում է այդ 10 տարում հայկական կողմից թաղված է մնալու ԼՂՀ ճանաչման հարցը»։

Մենք հիմնականում օգտագործել ենք մեր այն զրուցակիցների կարծիքը, ովքեր ընդհանուր առմամբ ծանոթ են արցախյան խնդրին առնչվող վերջին զարգացումներին և, խոստովանենք, ավելի սթափ ու կշռադատված են դատում, քան բոլոր նրանք, ովքեր ազատամարտիկ Արմենի ասելով՝ «դարձել են գլխներիս տերը»։

Ուրախալի է, որ օրերս Արցախի ԱԳՆ-ն ողջունել է Հարավային սուդանցիների անկախությունը։ Հնարավոր է, որ վաղը նույն անկեղծությամբ շնորհավորի նաև, ասենք, Հարավային Մոզամբիկի, Արևելյան Պոլինեզիայի կամ Արևմտյան Անտարկտիդայի անկախությունը։ Սակայն խնդիրն այն է, որ աշխարհի տարբեր ծագերում պետություններ են անկախանում, դառնում իրենց գլխի տերը, իսկ Արցախը, որ վերջին երկուսուկես տասնամյակում աշխարհում առաջիններից մեկն էր ազատության դրոշ պարզել, ազատագրական իր շարժմամբ խարխլել հսկա մի կայսրության հիմքերը, այսօր չոքած է մնում «կոտրած տաշտակի» առջև։
Տեսանելի ապագայում գրեթե ոչ մի առաջընթաց չի երևում։ Եվ դրա հիմնական պատճառներից մեկն այն է, որ միջազգային ճանաչման հասած բոլոր երկրները պայքարել ու հասել են իրենց բաղձալի նպատակին, իսկ Արցախի իշխանությունները նստել ու սպասում են, թե պաշտոնական Երևանի տերերը երբ են երկնքից «խնձոր վայր բերելու» Արցախի համար։ Ցավն այն է, սակայն, որ ՀՀ ղեկավարների համար եթե աշխարհում մի կարևոր հարց կա, դա միայն ու միայն սեփական աթոռի պահպանումն է։ Նրանց առնվազն մեկևկես տասնամյա գործունեությունը վկայում է, որ մնացյալ ամեն ինչի վրա, այդ թվում՝ երկրի ու ժողովրդի, նրանք թքած ունեն։

«ՆԷ»