Չնայած ընդհանրական ասում ենք «ղարաբաղյան բարբառ», իրականում Ղարաբաղի ամեն շրջան, հաճախ ամեն մի գյուղ ունի իրեն բնորոշ բարբառը։ Իսկ ի՞նչ է իրենից ներկայացնում «ղարաբաղյան բարբառ» ասվածը։ Այսօր մեր բարբառը, կարելի է ասել, գրական հայերենի, ժարգոնային բառերի ու օտար բառերի մի խառնուրդ է, որը շարունակ փոփոխվում է, և դա բնական է։ Շատ հաճախ մեծերը, լսելով երիտասարդների խոսակցությունը, որի մի մասը ռուսերեն բառեր են, տգեղ երևույթ են համարում դա...
Շատերն են մտահոգված «օտարաբանության ճահճում խեղդվող» հայոց լեզվի ապագայով։ Լավ, ի՞նչ անենք, վերացնե՞նք դրանց գործածությունը մեր լեզվից։ Բայց ինչպե՞ս. ամեն բառ թարգմանենք կամ հայերեն համարժե՞քը գտնենք։ Օրինակ՝ բոլորիս կողմից շատ կիրառվող «վափշե» կամ «ռեկլամ» բառերն աստիճանաբար դուրս են մղվում հայերեն «ընդհանրապես»-ի և «գովազդ»-ի կողմից… Բայց ի՞նչ ասենք այն բառերի մասին, որոնց գրական համարժեքները դժվարահունչ են ու ականջի համար խորթ։ Օրինակ՝ «շամպայն»-ի համարժեքն է՝ «փրփրագմփիկ», «ջենթլմենը»՝ «օրիորդապնդիչ», «դեկանը»՝ «տասնապետ»…
Ասենք, մտնում ենք խանութ ու վաճառողուհուն ասում. «Ինձ 2 կգ փրփրահացիկ (վաֆլի) տվեք»։ Ո՞վ ծիծաղի առարկա կդառնա. մե՞նք, որ կարծես հայերենին լավ ենք տիրապետում, թե՞ վաճառողուհին, որ կյանքում նման բառ լսած չկա։ Կարծում եմ՝ ավելի շատ մենք, քան նա։ Նման բառեր շատ կան, և գուցե տարիների ընթացքում դրանք էլ գործածական դառնան չնայած խիստ կասկածում եմ։ Արդյո՞ք ամեն բառ վերցնելն ու թարգմանելը ճիշտ է։ Արդյո՞ք ճիշտ է, ասենք, տանկը հրասայլ անվանելը (տանկիստին էլ «հրասայլապա՞ն» պիտի անվանենք)...
Ինչևէ… Լեզվի մասին միշտ խոսել, քննարկել ու իրենց տեսակետներն են առաջարկել տարբեր լեզվագետներ, գրողներ և այլոք, նույնիսկ շատերն էլ ընդունում են օտարաբանությունների մուտքը հայոց լեզու՝ համարելով այն լեզվի հարստացման ևս մի աղբյուր։ Ուրեմն ի՞նչ՝ սահմանափակվե՞նք եղածով, փակե՞նք մեր լեզվի «դարպասները»՝ վախենալով հեռանալ հայերենից, թե՞ չփակենք ու թողնենք օտար բառերը թափանցեն մեր լեզու՝ մտածելով, որ վաղ թե ուշ դրանք էլ կփոխարինվեն հայերեն համարժեքներով, ու հայոց լեզուն ավելի կհարստանա։
Այո, տարբեր, հակադիր կարծիքներ ու տեսակետներ կարող են լինել, բայց իրականությունը մեկն է՝ մենք հայ ենք, մեր լեզուն հայերենն է, և եթե մինչ այժմ կարողացել ենք պահել մեզ ժառանգված գանձը ու, ավելին՝ հարստացնել այն, ապա այլալեզու բառերի մուտքը չպիտի վախեցնի մեզ։ Ուրեմն մենք պարզ գիտակցում ենք, որ հայ ժողովրդի գերնպատակներից մեկը պիտի լինի լեզվի խնամքը, քանզի նրա անաղարտությունն ու պաշտպանությունը մեզ վրա է դրված։
ՄԱՐՏԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
ԱրՊՀ լրագր. 4-րդ կուրս
