Հենց այդ՝ ազգապահպանության չափանիշով ենք մենք գնահատում քաղաքական, կրոնական և մշակութային իրողությունները։ Հայ առաքելական եկեղեցին սիրելի է մեզ ոչ թե իր դավանած ուսմունքով, որ մեր կյանքի դժվարին պահերին կարող է մեզ ճշմարիտ ուղի ցուցանել, այլ ավանդով, որ ունեցել է ազգապահպանման գործում։ Նույն տեսանկյունից է մեզ համար արժեքավոր մշակույթը։ Մշակույթը մեր ընկալմամբ մի բան է, որ կոչված է միավորելու Ատոմ Էգոյանին ու Շարլ Ազնավուրին և հայ պահելու նրանց ու նրանց սերունդները։
Հայ մնալու բանաձևը տվել է սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանը համայն հայությանն ուղղված իր կոչում։ Համաձայն այդ կոչի, եթե մարդ մեկ անգամ այցելի Գառնի և Գեղարդ, զմայլվի Արարատով և ձեռքերը լվանա Սևանի ջրում, նա այլևս հայ է։ Այդ խնդիրը դյուրացնելուն է կոչված մշակույթը։
Մշակույթի այս ընկալմամբ է ստեղծվել «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» փառատոնը, որը, ինչպես գրված է հիմնադրամի պաշտոնական կայքում, կոչված է կամրջելու սփյուռքն ու հայրենիքը... Շատերի մոտ կարող է նաև մեկ այլ թյուր պատկերացում լինել, թե փառատոնը փոշիացնում է պետական միջոցները, սակայն փառատոնն այդ միջոցները փոշիացրել է միայն 1999-2004-ն ընկած ժամանակահատվածում, այնուհետև Անդրանիկ Մարգարյանի՝ հիմնադրամ ստեղծելու վերոհիշյալ որոշումից սկսած, փառատոնը ծախսում է շռայլ բարերարների միջոցները։
Այն, որ փառատոնը կոչված է ավելի շատ «ազգապահպանման» խնդիրներ իրականացնելու, քան մշակութային, կարող ենք կարդալ նաև մշակույթի նախարարության կայքում. «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» համահայկական փառատոնի նոր հայեցակարգը բխում է ՀՀ կառավարության ծրագրից և ազգային անվտանգության հայեցակարգային դրույթներից... Այն նաև միջազգային մշակութային գործունեության կարևորագույն և անբաժանելի մասն է, քանի որ սփյուռքը մի ինքնատիպ կամուրջ է Հայաստանի և միջազգային հանրության միջև»։
Եթե նույնիսկ մեծ վերապահումներով ընդունենք, որ «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթը» ազգային կամ համազգային միջոցառում է, այն միևնույն է՝ չի կարող հավակնել մշակութային լինելուն։ Այն պարզ պատճառով, որ իր հայեցակարգով իսկ արդեն ապամշակութային է, և արվեստի պրոֆեսիոնալները փառատոնի շրջանակներում չեն կարող տեղ ունենալ, թեպետ անցյալ տարիների ծրագրերում նման վրիպակներ եղել են։
Այսօրինակ նախաձեռնությունները սովորաբար պետության կամ «բարերարների» փողերը լվանալու մեքենաներ են։ Ի վերջո, մե՞զ ինչ, թե մեր փողերը չեն լվացվում, և գուցե կարելի է ընդունել նաև նման փառատոնի գոյության իրավունքը, թեպետ ափսոս է յուրաքանչյուր լումա, որ ծախսվում է մշակույթի անվան տակ ու չի ծառայում մշակույթի ոչ պահպանմանը, ոչ ստեղծմանը։ Բայց այդ դեպքում պետք է հաշվի չառնել վնասը, որ «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթը» հասցնում է մշակույթին։ Այն մշակութային աշխուժության տպավորություն է ստեղծում և մշակութային դաշտը լցնում նորանոր սիրողներով։
Այն դառնում է մշակութաստեղծ աշխատանքի փոխարինողը, և պետությունն ու բարերարները մշակութային մասով իրենց գործն արված են համարում։ Այն նաև ամրապնդում է սովետական ժամանակներից մնացած «մշակութային միջոցառման» և մշակույթի՝ «ազգապահպանության» չափանիշով գնահատման ավանդույթը և ստեղծում այնպիսի մի դաշտ, որում ցանկացած լուրջ փառատոն ու մշակութային իրադարձություն դատապարտված է։
ԱՐՓԻ ՈՍԿԱՆՅԱՆ
«Հրապարակ», Երևան
Տպագրվում է կրճատումներով
