ԻՍԿ ՁՆԱԳՈՒՆԴԸ ՄԵԾԱՆՈՒՄ Է

Որ Ադրբեջան կոչված երկրում քնած թե արթուն, երազում թե նամազի ժամանակ Ղարաբաղը «հետ բերելու» մասին են մտածում ու պետական մակարդակով զօրուգիշեր ոռնում 70 տարով զավթածը կորցնելու համար, և «Ղարաբաղյան խնդրի» հողի վրա արդեն Իլհամ Ալիևից մինչև ամենահետին չոբանը ազգային հոգեխանգարման են հասել, դա գաղտնիք չէ մեզ համար։ Շարքային ազերիները երազում անգամ սեփական իշխանություններից վախենում են Ղարաբաղի մասին պետական քարոզչության ոգուն անհարիր բան մտածել։

Բայց թե ինչու են Արևմուտքը, Հյուսիսն ու Արևելքը, ամերիկացի Յանկին, Սպիտակ արջն ու Գորշ գայլը Ղարաբաղի համար իրարով անցել, քուն ու հանգիստ կորցրել՝ դա այնքան էլ պարզ չէ։ Կարծես այդ երկրներում այլ խնդիրներ ու պրոբլեմներ չկան, կարծես համաշխարհային բոլոր հակամարտությունները լուծել են, մնացել է Արցախը։ Վեց տասնամյակից ավելի է Ճապոնիան Ռուսաստանից պահանջում է հետ վերադարձնել իր Կուրիլյան կղզիները, Մերձավոր Արևելքում, Իրաքում, Աֆղանստանում գրեթե ամեն օր ու ամեն ժամ մարդիկ են սպանվում, բայց այդ ամենն այնքան չի մտահոգում գերտերություններին, որքան երկտասնամյակից ավելի խաղաղ ղարաբաղյան երկինքը։

Գիտնականները վերջերս վարկածներ են շրջանառում, թե գլոբալ տաքացումը, որի ականատեսն է ողջ աշխարհը, կարող է հանգեցնել համաշխարհային օվկիանոսի մակարդակի բարձրացման, որի արդյունքում Նյու Յորքը, ամերիկյան բազմաթիվ այլ խոշոր քաղաքներ և աշխարհի հազարավոր բնակավայրեր կարող են հայտնվել ջրի տակ։ Բայց մոտալուտ վտանգը, սարսափելի այդ հեռանկարը կարծես այնքան չի հուզում տիկին Քլինթոնին և նրա այլազգի խոշոր տրամաչափի կոլեգաներին, որքան «Ղարաբաղի խնդիրը շուտափույթ հանգուցալուծելու» այս խաղը։

Բաքվի հարցում ամեն ինչ պարզ է, այդ երկիրը վերջին 20 տարում այնքան է «հալվա-հալվա՜», այսինքն՝ «Գարաբա՜ղ, Գարաբա՜ղ» բղավել, որ հոգեկան հիվանդի պես ամեն օր սպասում է, թե այն շուտով հայտնվելու է իր երախում։ Նույնիսկ եթե հանկարծ տիրանա այդ «համեղ պատառին», հետո էլ աչքը տնկելու է Մեղրիի և Զանգեզուրի, իսկ այնուհետև՝ Երևանի վրա...

Բայց թե Ղարաբաղն ինչու է ոսկորի պես դեմ առել ամերիկաների և, այսպես կոչված, ռազմավարական մեր դաշնակից Մոսկվայի բկին, դա անհասկանալի է։ Եթե նրանց այդքան շատ է մտահոգում մեր տարածաշրջանի խաղաղությունը, ապա պիտի հասկանան, որ տարածաշրջանի խաղաղությանը սպառնող ամենամեծ վտանգը հենց ստատուս-քվոյի խախտումն է։ Հայկական զինուժի դուրսբերումը կդառնա առաջին ազդականչը, որ Ադրբեջանը կրկին փորձի խուժել Ղարաբաղ և այն արժանացնել Նախիջևանի ճակատագրին։
Զավեշտականն այն է, որ միջնորդ կոչված պարոնները որքան շատ են ճամարտակում «մինչև այս գարուն» կամ «մինչև այն աշուն» 20 տարի սառած հակամարտությունը լուծելու մասին, այն ավելի է շիկանում, ազերիների ախորժակն ու ոգևորությունը կրկնապատկվում է, և նրանք ավելի հաճախակի են սկսում ռազմատենչ կոչեր շաղ տալ. «Շուտ արեք, թե չէ զենքով ենք լուծելու հարցը...»։ Նրանց ոգեշնչում է նաև այն, որ միջնորդ կոչված տղերքն ու նրանց երկրները աչք են փակում «օկուպացված տարածքները զենքով վերադարձնելու» հայտարարությունների վրա։

Եվ ձնագունդն օր-օրի մեծանում է։ Ու ցավն այն է, որ նախկին անմեղ այդ ձնագունդն արդեն վտանգավոր է դառնում։ Դա նաև այն պատճառով, որ հայերս չունենք հակամարտության լուծման ո՛չ հստակ ծրագիր, ո՛չ հստակ դիրքորոշում և, ի հավելումն դրա, մեր դիվանագիտությունը գետնաքարշ է...

ՎԱՐԴԳԵՍ ՕՎՅԱՆ

ԼՂՀ ԱԺ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՒԺԵՐԸ ՊԱՀԱՆՋԵԼ ԵՆ ՊԱՏԺԱՄԻՋՈՑՆԵՐ ԿԻՐԱՌԵԼ ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ

Հունվարի 19-ին ԼՂՀ Ազգային ժողովի քաղաքական ուժերը՝ ի դեմս «Ժողովրդավարություն», «Հայրենիք» և «ՀՅԴ-Շարժում-88» խմբակցությունների, ընդունել են հայտարարություն Բաքվի հայերի 1990թ. հունվարյան ջարդերի կապակցությամբ, որտեղ մասնավորապես ասվում է. «Քսան տարի առաջ պաշտոնապես դեռևս խորհրդային կոչվող Ադրբեջանի մայրաքաղաք Բաքվում պետականորեն կազմակերպվեց և սառնասրտորեն ի կատար ածվեց հայ բնակչության զանգվածային սպանդը: Առանձնակի դաժանությամբ սպանվեցին հազարավոր անմեղ մարդիկ՝ կանայք, երեխաներ ու ծերունիներ, իսկ տասնյակ հազարավորները, մարմնական ծանր վնասվածքներ ու հոգեկան ցնցումներ կրելով, հայրենազրկվեցին և բռնատեղահանվեցին։

Բաքվի հունվարյան ջարդերը, փաստորեն, Արևելյան Անդրկովկասի բնիկ և իրավամբ պետականակիր հայ ժողովրդի նկատմամբ 1905-1906, 1918-1920 և 1988-1990թթ. իրագործված բռնությունների ու տեղահանությունների վերջին ակորդը հանդիսացան։ Դա Ադրբեջանի իշխանությունների յուրօրինակ պատասխանն էր հայրենի բնօրրանում արժանապատիվ ապրելու՝ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի խաղաղ, արդարացի և օրինական իրավունքի, որն իրականացվեց ԽՍՀՄ իշխանությունների հանցավոր թողտվությամբ»։
ԼՂՀ ԱԺ քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչները, վերստին դատապարտելով քսաներորդ դարի ողջ ընթացքում Ադրբեջանում կազմակերպված հակահայ բռնությունները, որոնց հետևանքով տեղաբնիկ հայ բնակչությունը զրկվել է պետականորեն ինքնակազմակերպվելու անօտարելի իրավունքից և, մասնավորապես, 1990թ. հունվարի 13-ից Բաքվում սկիզբ առած ջարդերը, դրանք գնահատել է որպես «մարդու իրավունքների և ազատությունների, առաջին հերթին՝ ապրելու իրավունքի զանգվածային խախտման փաստ, այլատյացության և ազգային անհանդուրժողականության, էթնիկ զտումների՝ Ադրբեջանի պետական քաղաքականության ակնհայտ դրսևորում, մարդկության դեմ պետականորեն կատարված ծանրագույն հանցագործություն՝ Ցեղասպանություն, որի համար պատասխանատվությունը, միջազգային իրավունքի համաձայն, վաղեմության ժամկետ չունի»:
Հայտարարության հեղինակները նշել են, որ ԼՂՀ-ն հետամուտ է լինելու, որպեսզի Ադրբեջանում իրագործված հակահայ բոլոր բռնությունները, տեղահանություններն ու էթնիկ զտումներն ստանան իրավական գնահատական, իսկ դրանց կազմակերպիչները ենթարկվեն պատասխանատվության՝ անկախ նրանց քաղաքական ու հասարակական ներկա դիրքից կամ կեցության վայրից»:

Քաղաքական ուժերը դիմել են ՄԱԿ-ին, ԵԽ-ին, ԵԱՀԿ-ին, Մինսկի խմբի անդամ երկրների խորհրդարաններին, առաջարկելով անցկացնել 1990թ. հունվարի 13-ից մինչև 20-ը Բաքվի հայ բնակչության դեմ իրագործված բռնությունների անաչառ հետաքննություն և իրավական գնահատական տալ ոճրագործության կազմակերպիչների ու իրականացնողների գործողություններին։
«Հետագա անցանկալի զարգացումներից խուսափելու համար պահանջում ենք դատապարտել և պատժամիջոցներ կիրառել հանցավոր պետության նկատմամբ: Դա ոչ միայն տուժողի իրավունքն է, այլև միջազգային ատյանների պարտավորությունը, քանի որ ցեղասպանությունը ոճիր է համայն մարդկության դեմ»,- ասվում է հայտարարության մեջ:




Հայաստանյան և արտասահմանյան մամուլի էջերից...

ԱՐՏԱՍԱՀՄԱՆՅԱՆ ՄԱՄՈՒԼԸ ՍՈՉԻԻ ՀԱՆԴԻՊՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

Հունվարի 25-ին Սոչիում տեղի ունեցած ռուս-հայ-ադրբեջանական հանդիպումը, որի օրակարգում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորումն էր, լայնորեն լուսաբանել են Արև-մտյան, ռուսաստանյան, ադրբեջանական և թուրքական պարբերականները։
Մեկնաբանները նշում են, որ դա այս տարի Սերժ Սարգսյանի և Իլհամ Ալիևի անդրանիկ հանդիպումն էր։ Moscow Times-ի մեկնաբան Նիքոլաս ֆոն Թվիքելը նշում է, որ դռնփակ բանակցություններից հետո ո՛չ Ալիևը և ո՛չ էլ Սարգսյանը որևէ հայտարարություն չեն արել։
«Կոմսոմոլսկայա պրավդա»-ի մեկնաբան Ելենա Կրիվյակինան գրել է, թե Ղարաբաղյան հակամարտության մոտալուտ կարգավորումն իրական չէ, և վկայակոչել է Հայաստանի արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանին, ով Սոչիի հանդիպման նախօրեին ասել է, թե Երևանում այս տարի Ղարաբաղի հարցում ճեղքում չեն ակնկալում։

Բաքվում լույս տեսնող «Զերկալո»-ն գտնում է, որ Սոչիում արված հայտարարությունը այն մասին, թե կա «ապագա համաձայնագրի նախաբանի շուրջ ընդհանուր ըմբռնում», ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ Ալիևի և Սարգսյանի կողմից զիջում Մեդվեդևին, քանի որ եռակողմ ձևաչափով հինգ հանդիպումները էական արդյունք չեն տվել, «ինչը մի տեսակ անհարմար է Ռուսաստանի նախագահի համար»:
Թուրքական Hurriyet-ը Սոչիի հանդիպումը դիտում է հայ - թուրքական երկխոսության համատեքստում՝ գրելով, թե «Ղարաբաղի հակամարտությունը առանցքային նշանակություն ունի երկու երկրների կապերի բարելավման համար, Անկարան հայտնել է, որ բնականոն հարաբերություններ հաստատելու և սահմանը բացելու գործընթացին զուգահեռ պետք է իրականացվի նաև հայ - ադրբեջանական վեճի կարգավորումը»։

«Գազետա»-ի մեկնաբան Անաստասիա Նովիկովայի փոխանցմամբ՝ կարգավորման հեռանկարը մոտ չէ: «Այն պահին, երբ նախագահները հարցը քննարկում էին Սոչիում, Հայաստանի պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը հայտարարել է, որ չի բացառում տարածաշրջանում մարտական գործողությունների վերսկսման հնարավորությունը»,- գրում է մեկնաբանը: Ըստ թերթի՝ վերլուծաբանները համոզված են, որ ռազմական ուղին աղետալի կլինի երկու կողմի համար։ Մոսկովյան «Կարնեգի» կենտրոնի գիտխորհրդի անդամ, քաղաքագետ Ալեքսեյ Մալաշենկոն «Գազետա»-ին ասել է, թե Մադրիդյան սկզբունքները չի կարելի համարել կարգավորման բանալի, քանի որ դրանցում կա անլուծելի մի հարց՝ դա Ղարաբաղի անկախության ճանաչումն է։ «Բայց կա մեկ այլ խնդիր, որը, կարծես թե, կլուծվի՝ դա Ադրբեջանի տարածքից Հայաստանի բանակը դուրս բերելն է. դրա շուրջ էր ամբողջ առևտուրը, վաղ թե ուշ դա տեղի կունենա», - ասել է Մալաշենկոն։

«Նեզավիսիմայա գազետա»-ն գրել է, թե ըստ բանակցություններին մոտ կանգնած մի աղբյուրի՝ Մադրիդյան սկզբունքների նախաբանում տեղ են գտել առաջիկա բանակցություններում Լեռնային Ղարաբաղի մասնակցության անհրաժեշտությունը և ազգերի ինքնորոշման իրավունքի գերակայությունը։
«Կոմերսանտ»-ի պնդմամբ, այս անգամ ռուսական կողմն առավել ակտիվ հայերի հետ է աշխատել. հունվարի 13-ին Երևան է այցելել արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը, նույն օրը Ռուսաստանի մայրաքաղաքում էր Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Էրդողանը, որին հրավիրելը Մոսկվայի կողմից քայլ էր՝ ուղղված Սոչիի եռակողմ գագաթնաժողովի կազմակերպմանը, ապա Մոսկվա են մեկնել Հայաստանի պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը, Լեռնային Ղարաբաղի նախագահ Բակո Սահակյանը, և, վերջապես, հունվարի 18-ին Դմիտրի Մեդվեդևը Սերժ Սարգսյանին է ընդունել։ Ըստ «Կոմերսանտ»-ի, Սոչիում տեղի ունեցած հանդիպման գլխավոր արդյունքն այն է, որ կողմերը համաձայնել են գրավոր ներկայացնել հակամարտության կարգավորման խնդրում իրենց համար վիճելի սկզբունքների վերաբերյալ ձևակերպումները։



ՀՀ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՒԺԵՐԸ ՍՈՉԻԻ ՀԱՆԴԻՊՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

Հունվարի 25-ին Սոչիում տեղի ունեցած ռուս-հայ-ադրբեջանական հանդիպման մասին Հայաստանի ընդդիմադիր և իշխանական ուժերը հակադիր գնահատականներ են տալիս։
Հայ ազգային կոնգրեսում (ՀԱԿ) կարծում են, թե Սոչիում տեղի ունեցած հանդիպումը ցույց տվեց, որ Ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման գործընթացը «արագանում է և այն գնում է դեպի վերջնական հանգուցալուծում»: ՀԱԿ-ի համակարգող Լևոն Զուրաբյանն «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում հայտնել է, որ իրենք տեղեկություններ ունեն, թե քննարկվող փաստաթղթի նախաբանում, որի շուրջ կողմերը փոխըմբռնման են եկել, տեղ է գտել հայկական կողմի համար վտանգավոր ձևակերպում:

«Մենք տեղեկություններ ունենք, որ այդ նախաբանը, ըստ էության, կրկնում է այն սկզբունքների շարադրանքը, որոնք ընդունվեցին Աթենքում՝ ԵԱՀԿ-ի վերջին նախարարական ժողովի ժամանակ»,- ասաց Զուրաբյանը:- «Նորանկախ Հայաստանի պատմության մեջ առաջին անգամ Հայաստանը համաձայնեց, որ Ղարաբաղի խնդիրը պետք է լուծվի տարածքային ամբողջականության սկզբունքի հիման վրա, և մենք տեղեկություններ ունենք, որ հիմա դա իրականացվում է, և նախաբանի մեջ հենց այդ սկզբունքը արտացոլված է: Այսինքն՝ սրանք բավականին տագնապալի զարգացումներ են»:

ՀՀ Ազգային ժողովի Պաշտպանության, ազգային անվտանգության և ներքին գործերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հրայր Կարապետյանը (ՀՅԴ) կարծում է, որ Սոչիում տեղի ունեցած հանդիպումը «որևէ բանով չտարբերվեց նախորդ հանդիպումներից»: Իսկ ինչ վերաբերում է Մինսկի խմբի համանախագահների ներկայացրած փաստաթղթի նախաբանին, ապա, Կարապետյանի խոսքով, Դաշնակցությունը տեղյակ չէ այդ փաստաթղթի բովանդակությանը: Նա հավելեց, որ այժմ իրենց խմբակցությունը քննարկում է արտգործնախարարություն դիմելու և փաստաթղթի վերաբերյալ տեղեկություններ ստանալու հարցը:

Իշխող Հանրապետական կուսակցության փոխնախագահ Ռազմիկ Զոհրաբյանը այն կարծիքին է, որ նախագահների եռակողմ հանդիպումը ևս մեկ դրական քայլ էր դեպի առաջ: Իսկ բանակցային գործընթացը նա գնահատեց իբրև նպաստավոր և՛ Հայաստանի, և՛ Ղարաբաղի, և՛ Ադրբեջանի համար. «Որովհետև այնտեղ սկզբունքները դրված են՝ ուժի չկիրառում, տարածքային ամբողջականություն և Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունք, այսինքն՝ այդ առումով, բնականաբար, պետք է լինի դրական և՛ մեզ համար, և՛ Ադրբեջանի համար»:

Ընդդիմադիր շարժման ներկայացուցչ Վլադիմիր Կարապետյանի կարծիքով՝ Ադրբեջանը հետզհետե կոշտացնում է իր դիրքորոշումը Ղարաբաղյան հիմնահարցի կարգավորման շուրջ, և դա առաջընթացի բացակայության հիմնական պատճառն է. «Այն բանից հետո, երբ Աթենքում Հայաստանը համաձայնեց հակամարտության կարգավորմանը Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության շրջանակներում, շատ տրամաբանական է, որ Ադրբեջանը պետք է ավելի կոշտացներ իր մոտեցումը և ավելի բարձրացներ պահանջների սանդղակը: Կարծում եմ, մենք այդ գործընթացի ականատեսն ենք, և այդ խայտառակ ձախողումը, որ տեղի ունեցավ Աթենքում, դեռ շարունակությունն իր ունենալու է՝ ազդեցություն թողնելով բանակցությունների վրա»:

«Առավոտ»-ի խմբագիրը, անդրադառնալով հայկական բանակի օրվան, գրում է. «Արձանագրենք այն, ինչ մեզ հաջողվել է ստեղծել՝ մարտունակ բանակ, և այն, ինչ չի հաջողվել՝ ժողովրդավարական պետություն, շուկայական տնտեսություն»:

 

«Հայք»-ը անդրադառնում է 2009 թվականի 300 խոշորագույն հարկատուների ցանկին, որ նախօրեին հրապարակել է Պետեկամուտների կոմիտեն. «Ցանկի առաջին եռյակում են «ՀայՌուսգազարդ»-ը՝ 18.4 միլիարդ դրամ, «Ալեքս-Գրիգ»-ը՝ 16.1 միլիարդ դրամ և «Ղ-Տելեկոմ»-ը՝ 18.9 միլիարդ դրամ: Ընկերությունների մեծ մասի մոտ նկատվում են վճարված հարկերի նվազումներ նախորդ տարվա համեմատ, ինչը պայմանավորված է համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամով»:

«Հետք»-ի մեկնաբանը, անդրադառնալով Ղարաբաղյան խնդրի կարգավորմանը նվիրված Մեդվեդև-Ալիև-Սարգսյան հանդիպմանը Սոչիում, գրում է. «Հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացում Լեռնային Ղարաբաղի ներգրավվելու գաղափարը երբեք չի վիճարկվել միջնորդների կողմից: Սակայն նրանք երբեք չեն հստակեցրել, թե ե՞րբ և ի՞նչ պայմաններում դա իրականություն կդառնա: Նույնը չի արվում նաև այս դեպքում»:

NEWS.AM-ը տեղեկացնում է, որ Ավստրիայի պաշտպանության և սպորտի նախարարությունն իր պաշտոնական կայքում տեղադրել է քարտեզ, որտեղ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը ներկայացված է որպես Հայաստանին պատկանող տարածք: Ինչպես և սպասվում էր, ադրբեջանցիները այս փաստի առնչությամբ, հերթական հիստերիան են բարձրացրել: Նշենք, որ մշտապես, նման դեպքեր են գրանցվում ինտերնետում: Մասնավորապես, վերջերս Ադրբեջանի իշխանությունների բազմաթիվ բողոքներից հետո, Euronews-ը փոփոխեց իր կայքում տեղադրված քարտեզը, որտեղ Ղարաբաղը ներկայացված էր որպես հայկական տարածք: Նույն կայքում Ադրբեջանը ներկայացված էր ոչ թե եվրոպական տարածաշրջանում, ինչպես օրինակ Հայաստանն ու Վրաստանը, այլ՝ ասիական, որը նույնպես ադրբեջանցիների զայրույթի առիթ էր դարձել:

«Հայոց Աշխարհ»-ը տպագրել է իշխանական կոալիցիայի հայտարարությունը, որով Ազգային ժողովի ղեկավարության ուշադրությունն է հրավիրվում ԵԽԽՎ-ի նորընտիր նախագահ Մովլութ Չավուշօղլուի՝ հունվարի 26-ին ադրբեջանական APA լրատվական գործակալությանը տրված հարցազրույցին, որում «Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի նորընտիր նախագահը հանդես է եկել կանխակալ տեսակետներով Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի առնչությամբ»: «Վեհաժողովի նախագահի կողմից «իրականության» որոշ մեկնաբանություններ հարցականի տակ են դնում նրա անկողմնակալությունը Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի ընկալման հարցում: Նախագահը լրջորեն հարցականի տակ է դնում իր պաշտոնավարության հեղինակությունը տարածաշրջանային խնդիրների լուծման հարցում առհասարակ որևէ դրական դերակատարում ունենալու տեսանկյունից: Այս հարցազրույցը ևս մեկ անգամ հաստատում է, որ բանակցություններ վարելը միայն լիազորված մարմնի, այս պարագայում ԵԱՀԿ և վերջինիս Մինսկի խմբի համանախագահության իրավասությունն է, և այն, որ այս ձևաչափից դուրս ցանկացած անպատասխանատու ձեռնարկում միայն ավելի բարդացնում և վնասում է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ կարգավորման բանակցային գործընթացը»,- հայտարարում են կոալիցիայի անդամ կուսակցությունները՝ ՀՀ ԱԺ նախագահին հորդորելով «ԵԽԽՎ նախագահից ճշտել տարածված հարցազրույցի իսկությունը, բացատրություններ պահանջել պարոն Չավուշօղլուից, հասկանալ, արդյո՞ք նրա խոսքերը կարելի է համարել ԵԽԽՎ պաշտոնական դիրքորոշում և հարկ եղած դեպքում լրջորեն քննարկել Մովլութ Չավուշօղլուի նախագահության շրջանում ԵԽԽՎ-ի աշխատանքներին Հայաստանի մասնակցությունը սառեցնելու հարցը»:
Հիշեցնենք, որ ԵԽԽՎ նորընտիր նախագահ, ազգությամբ թուրք Մովլուդ Չավուշօղլուն ադրբեջանական APA գործակալությանը տված հարցազրույցում ասել է, թե Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության չլուծված հարցը տարածաշրջանում կայունության գլխավոր խոչընդոտն է։ Այնուհետև հայաստանյան մամուլում հրապարակումներ են հայտնվել, որ ՀՀ ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանը հեռախոսով շնորհավորել է Չավուշօղլուին՝ ԵԽԽՎ նախագահ ընտրվելու կապակցությամբ և «կոչ արել նրան իր նախագահության երկու տարիների ընթացքում ցուցաբերել զգայուն, խոհեմ և հավասարակշռված դիրքորոշում տարածաշրջանին առնչվող հարցերին»: Վերջինս իր հերթին հայտնել է, որ հունվարի 26-ին ադրբեջանական APA լրատվական գործակալության կողմից տարածված տեքստում իրեն վերագրվել են մի շարք հայտարարություններ, որոնք ինքը չի կատարել: Չավուշօղլուն հավաստիացրել է, որ այդ հայտարարությունները թերի թարգմանության և ադրբեջանցի լրագրողի թյուրըմբռնման հետևանք են (խմբ.):



ՖՐԱՆՍԻԱՅՈՒՄ ՎԱԽՃԱՆՎԵԼ Է ՔԱՂԲԱՆՏԱՐԿՅԱԼ ՍԱՐԳԻՍ ՀԱՑՊԱՆՅԱՆԻ ՀԱՅՐԸ

Հունվարի 28-ին՝ Հայոց բանակի օրը, տևական հիվանդությունից Փարիզում վախճանվել է 84-ամյա Գևորգ Հացպանյանը, այդպես էլ վերջին անգամ չտեսնելով որդուն՝ Արցախյան ազատամարտի մասնակից ֆրանսահայ Սարգիս Հացպանյանին, այդպես էլ չկարողանալով որդուն տալ հայրական օրհնությունը։ Հիշեցնենք, որ Սարգիս Հացպանյանը քաղաքական հայացքների պատճառով, բնականաբար, այլ պատճառաբանությամբ դատապարտվել է 3,5 տարի ազատազրկման։

ՀՀ Ազգային ժողովի 2009 թ. հունիսի 19-ի համաներման մասին օրենքը անհասկանալի պատճառներով չի տարածվել նրա վրա, քանզի ձեռքների տակ անհրաժեշտ տեղեկանք չունեն առ այն, որ 1991 թվականի նոյեմբերից մինչև Ղարաբաղի ազատագրումը Հացպանյանը եղել է Արցախում՝ սկզբում որպես Լեոնիդ Ազգալդյանի և Վլադիմիր Բալայանի կամավորական ջոկատների զինվոր ու մարտական ընկեր, ապա, արցախյան բանակի կազմավորումից հետո, որպես ԼՂՀ պաշտպանության բանակի մարտիկ ծառայել է ԼՂՀ ՊԲ թիվ 49971 զորամասում (Մարտակերտի պաշտպանական շրջան)։

Հասարակական-քաղաքական գործիչների, ճանաչված մտավորականների, զինվորականների հարյուրավոր ստորագրություններով նամակներ են հղվել ՀՀ իշխանություններին՝ պահանջելով «ներում շնորհել Հայոց հողի կանչով ֆրանսական բարեկեցիկ կյանքը պատերազմական Արցախով փոխարինած ու մեր մեծ Հայրենիքին նվիրված հայորդուն, մտավորականին՝ Սարգիս Հացպանյանին և հնարավորություն տալ գոնե վերջին անգամ տեսնելու իր հորն ու ստանալու նրա հայրական օրհնությունը» (այս տողերը ԼՂՀ ԱԺ պատգամավորների, արցախցի մտավորականների և զինվորականների նամակից են)...
Սակայն մարդկայինի ու բարոյականի մասին ՀՀ բարձր աթոռների նստած պարոնայք միանգամայն այլ կարծիք ունեն։ Ծննդով Արևմտյան Հայաստանից Գևորգ Հացպանյանը, որ հայ ինքնության պաշտպանությանն առնչվող հարցերի պատճառով 11 տարի անցկացրել է Թուրքիայի բանտերում, ենթարկվել դաժան կտտանքների, այդ հպարտ ու ազնիվ հայն այլևս չկա։ Երևի թե արդեն անցյալ ժամանակով պիտի խոսենք նաև նրա Սարգիս որդու Հավատի մասին։

Հոր մահվան բոթը հայտնելու համար Սարգիսը բանտից զանգել է ինձ... Ոչ միայն կորստի ցավ կար նրա ձայնում, այլև վիրավորանք։ «Շատ կուզեի իմանալ, բոլոր նրանք, ովքեր այսօր ինձ պահում են այստեղ, նրանց հայրերն արդյո՞ք իմ հոր եղունգի չափ ներդրում ունեն ՀԱՅԻ անունը, պատիվն ու արժանապատվությունը պաշտպանելու գործում,- ասաց նա,- իմ հանդեպ անձնական խնդիրներ ունեն, հաշվեհարդար են տեսնում՝ հասկացանք, գոնե հարգեին իր ողջ կյանքն արժանապատիվ, տղամարդու, հայ լինելու հպարտությամբ ապրած մահամերձ մարդու՝ որդուն վերջին անգամ տեսնելու իրավունքը...»։

Դե ինչ, մարդը մահացել է։ Կարծես թե այլ զոհեր չկան, բացի ՀԱՎԱՏԻՑ։ «Նոր էջը» խորապես ցավակցում է Սարգիս Հացպանյանին և նրա հարազատներին՝ սիրելի ԳԵՎՈՐԳ ՀԱՑՊԱՆՅԱՆԻ մահվան առթիվ։





ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ

ՆՎԵՐ ԱԴՐԲԵՋԱՆԱԿԱՆ ԴԻՎԱՆԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆԸ

Ալիևին ու Սերժ Սարգսյանին 2 շաբաթ ժամանակ է տրվել Մադրիդյան փաստաթղթի լրամշակված տարբերակի վերաբերյալ իրենց կարծիքները ներկայացնելու համար, որից հետո համանախագահները հերթական այցով կգան տարածաշրջան։ Այս մասին հայտարարել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ Յուրի Մերզլյակովը, սակայն զերծ է մնացել պարզաբանումներից և հստակ չի ասել՝ 2010 թվականի կողմերը կստորագրե՞ն ԼՂ հարցը կարգավորող փաստաթուղթը, թե՞ ոչ։ Մերզլյակովը միևնույն ժամանակ հայտնել է, որ 2-3 ամիս հետո Մինսկի խմբում իրեն կփոխարինի մեկ այլ դիվանագետ։

«Ռեգնումը» գրում է, որ Մերզլյակովին ամենայն հավանականությամբ կփոխարինի ՌԴ ԱԳ փոխնախարար Գրիգորի Կարասինը։ Հիշեցնենք, որ հակառակ Մերզլյակովի զգուշության, Վրաստանի և ԼՂ կոնֆլիկտների՝ ԵԱՀԿ հատուկ ներկայացուցիչ Գորան Լենմարկերը կարծիք է հայտնել, որ գարնանը կողմերը կգան համաձայնության ԼՂ հարցի կարգավորման շուրջ։
Ռուսաստանի համանախագահների փոփոխությունն ըստ էության դժվար թե որևէ ազդեցություն ունենա բուն գործընթացի վրա։ Էականն այն է, որ Սոչիի հանդիպումից հետո ինչ-ինչ հարցեր արդեն պարզվել են՝ համաձայնեցվել են շրջանակային փաստաթղթի նախաբանը և բազային սկզբունքները, ինչի մասին հայտարարեց ՌԴ ԱԳ նախարար Լավրովը՝ Ալիև-Սարգսյան-Մեդվեդև հանդիպումից հետո։

Հայաստանի իշխանությունները մինչ այդ համառորեն հերքում էին փաստաթղթի գոյության մասին լուրերը։ Այժմ էլ, երբ արդեն հայտարարվել է, որ փաստաթուղթը գոյություն ունի, ու բազային սկզբունքներն էլ համաձայնեցվել են, հակառակ Ադրբեջանից ու Ռուսաստանից հնչող այն կարծիքների, որ նշված փաստաթղթում ընդգծված է ԼՂ հարցը Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության շրջանակներում լուծելու սկզբունքը, ՀՀ իշխանությունները փորձում են խուսանավել ընդհանուր ձևակերպումներով, սահմանափակվելով դասական՝ «Քննարկվել են երկկողմ հետաքրքրություն ներկայացնող հարցեր» տեղեկատվությամբ։ Քանի որ, ինչպես փաստաթղթի համաձայնեցված նախաբանը, այնպես էլ բուն փաստաթղթի բովանդակությունը պահվում են գաղտնի, նորից հայտնվել ենք ենթադրությունների տիրույթում։

Քաղաքագետ Անդրանիկ Թևանյանը, օրինակ, կարծում է, որ ԼՂ հարցի շուրջ ակտիվացումները Հայաստանի ֆուտբոլային դիվանագիտության ուղղակի հետևանքն են։ «Այսօր արդեն որևէ մեկը չի խոսում հայ-թուրքական դիվանագիտական հարաբերությունների ու սահմանի բացման մասին, և խոսում են միայն Արցախի խնդրի մասին։ Սա՝ հակառակ այն մարդկանց պնդումների, թե այս հարցերն իրար հետ կապ չունեն։ Թե ինչ զարգացումներ կլինեն 2 շաբաթից, դժվար է ասել։ Բայց եթե Հայաստանի իշխանությունները Ղարաբաղի հարցում գնան զիջումների, իսկ այսօր մեզ փաստացի զիջումներ են պարտադրում, ընդ որում՝ միակողմանի, եթե որևէ տարածքի, որևէ շրջանի զիջման քայլ անի Հայաստանը, ապա, ես կարծում եմ, որ Սերժ Սարգսյանը կարժանանա մոտավորապես նույն ճակատագրին, ինչին արժանացավ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը 98 թվականին»,- մեզ հետ հեռախոսազրույցում ասաց Անդրանիկ Թևանյանը։

Մեր հարցին, թե՝ եթե Սերժ Սարգսյանը հրաժարական չտա, ինչպե՞ս կզարգանան իրադարձությունները, Անդրանիկ Թևանյանը պատասխանեց. «Գիտեք, 98 թվականին էլ չեմ կարծում, թե Տեր-Պետրոսյանը հաճույքով հրաժարական տվեց։ Ես «եթե-ապա»-ի մոդելով եմ ասում։ Եթե ինքը գնում է տարածքները հանձնելու ճանապարհով, ապա այլընտրանք չի մնա, քան իշխանափոխությունը»։ ՀԱԿ արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի անդամ Վլադիմիր Կարապետյանի կարծիքով, միայն այն փաստը, որ Սոչիում կողմերը եկել են շրջանակային փաստաթղթի շուրջ ընդհանուր հասկացությունների վերաբերյալ համաձայնեցման, նշանակում է, որ գործընթացն արագացել է, ընդ որում՝ ի վնաս հայկական կողմի։ «Պատմության մեջ առաջին անգամ հայկական կողմը համաձայնել է ԼՂ հարցը լուծել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության շրջանակներում։ Սա շատ ճոխ նվեր է ադրբեջանական դիվանագիտությանը, և չեմ կարծում, որ ադրբեջանցիները կհապաղեն օգտվել այդ հնարավորությունից։ Զուգահեռաբար նրանք կբարձրացնեն պահանջների նշաձողը»։

Մեր հարցին, թե միթե ձեռքբերում չէ Ղարաբաղը որպես կողմ բանակցություններին ներկայացնելու մասին պայմանավորվածությունը, ինչպես նշեց ՌԴ ԱԳ նախարարը, Վլադիմիր Կարապետյանը պատասխանեց. «Այդ հայտարարությունը կուզենայի լսել Հայաստանի պաշտոնյաներից։ Բայց քանի դեռ նրանք լռում են, ես կարծում եմ, որ նմանատիպ հայտարարություններն ընդամենը խոսքեր են, առանց կոնկրետ հիմքերի»։
Վլադիմիր Կարապետյանը նույնպես այն կարծիքին է, որ ԼՂ հարցի կարգավորումն ուղիղ կապ ունի Թուրքիայի հետ հարաբերություններ հաստատելու գործընթացի հետ, և հայ դիվանագիտությունն այդ իմաստով կրել է խայտառակ պարտություն։

ԳԱՅԱՆԵ ԱՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ
«Հրապարակ», Երևան

 

 

 

 

ՌԵՊԼԻԿԻ ԿԱՐԳՈՎ
ՍԱՀԱԿԱՇՎԻԼԻՆ ԷԼ ՂԱՐԱԲԱՂԻ «ՀՈԳՈՒՆ ՎՐԱ ՀԱՍԱՎ»

Բարեբախտաբար թե դժբախտաբար, մենք ապրում ենք այնպիսի մի տարածաշրջանում, որտեղ խեղկատակությունն ամենաառաջին պլանում է։ Բարեբախտաբար՝ այն առումով, որ մեզ ողողած բազում հոգսերի ու գլխացավանքի մեջ հնարավորություն ենք ստանում մի պահ վերանալ մղձավանջային առօրյայից և մի թեթև ծիծաղել բարձր աթոռներ զբաղեցրած տարբեր տրամաչափի գործիչների «կարկառուն» մտքերի ու «հանճարեղ» մեկնաբանությունների վրա։ Օրինակ, ցանկացածդ, Շվեդիա կամ Շվեյցարիա ինչ ասես՝ չէր տա, ասենք, մի Գալուստ Սահակյան ունենալու համար, որի հետ հայաստանյան լրագրողների յուրաքանչյուր հանդիպում պարզապես տոն է։ Էլ չենք խոսում ավելի բարձր տրամաչափի «մտքի հսկաների» մասին։ Դժբախտաբար՝ քանզի այդ ամենը սև ամպի պես նստած է մեր հոգուն, յուրաքանչյուր քայլափոխում այդ «տոնը շարունակ մեզ հետ է», կյանքի ամեն սանտիմետրում կամ յուրաքանչյուր ոլորտում թվում է, թե վայրկյան առաջ «այստեղով թուրքն է անցել»...

Որպես տարածաշրջանի երկիր, Վրաստանը ևս բացառություն չէ։ Միխայլո Սահակաշվիլիի միայն փողկապը ծամելը պատիվ կբերի տարածաշրջանի ցանկացածդ առաջին դեմքին։ «Ղարաբաղյան հակամարտությունը պետք է լուծվի Ադրբեջանի պետական ինքնիշխանության հարգմամբ»,- «Էխո Մոսկվի»-ին տված հարցազրույցում հայտարարել է Վրաստանի առաջին տղամարդը։ Ըստ Սահակաշվիլու՝ «Կա խնդիրների լուծման միայն մեկ բաղադրատոմս՝ այդ երկրների ուղիղ բանակցություններն ու միջազգային իրավունքի հաշվի առնելը, այդ թվում մարդկանց իրավունքը՝ վերադառնալ իրենց բնակության վայրեր ու պետական ինքնիշխանության հարգումը»։

Ըստ երևույթին, կայծակնային պատերազմով Հարավային Օսիան գրավելու օպերացիայի ղեկավարը տվյալ դեպքում, ոչ այնքան ազերիների Ղարաբաղ վերադառնալու խնդրով է մտահոգ, որքան ձեռքից գնացած Աբխազիան ու Օսեթիան ետ բերելու երազանքով։ Այնուհետև նա հանճարեղորեն հանգել է այն մտքին, թե «այն բանակցությունները, որ ընթանում են Թուրքիայի և Հայաստանի միջև, պետք է համաձայնեցվեն Ադրբեջանի հետ»։ Երևի թե մեկնաբանություններն ավելորդ են։ Իլհամ Հեյդարովիչի ականջը կանչի։ Կարդալով գյուրջի իր բախտակից եղբոր հարցազրույցը, երևի թե ուրախությունից վեր-վեր է թռել, կամ գո՞ւցե մտածել է՝ «Շան որդին այդ մտքերն իմ ծոցադավթարից է թռցրել...»։
Եվ հետո ասում են, թե մերօրյա հանրությունը գիրք չի կարդում։ Պա՜հ, էդ էր պակաս։ Գիրքն ինչի՞ն է պետք, երբ սեփական քաղաքական գործիչներից ամեն մեկը «չոփ կդնի» ցանկացածդ Քաջ Նազարի, Միկիտան Սաքոյի կամ Մազութի Համոյի ձեռին։
ՎԱՐԴԳԵՍ ՕՎՅԱՆ

 

ԻՍԿ Ի՞ՆՉ ԵՐԱՆԳ ՈՒ ԳՈՒՅՆ ՈՒՆԻ ՂԱՐԱԲԱՂՅԱՆ ՀԱԿԱՄԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանն ընդունելով Հայաստանում Ալբանիայի նորանշանակ դեսպան Վիլի Մինարոլլին, որի ժամանակ, մամուլում հրապարակված լուրերի համաձայն, մտքեր են փոխանակել նաև տարածաշրջանային խնդիրների վերաբերյալ, այն միտքն է հայտնել է, թե Ղարաբաղյան հակամարտությունը Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի խնդիրն է և բացարձակապես կրոնական երանգ չունի:
Ընդհանրապես, ՀՀ նախագահը պարբերաբար այնպիսի մտքեր է հայտնում, որ մնում ես ապշած։ Հիմա նստել ու մտածում եմ՝ լա՞վ է, արդյոք, որ «Ղարաբաղյան հակամարտությունը բացարձակապես կրոնական երանգ չունի»: Մյուս կողմից՝ նախագահն ինչո՞ւ է շեշտել, որ հակամարտությունը կրոնական երանգ չունի։ Նույն հաջողությամբ նա կարող էր ասել նաև, որ հակամարտությունը նաև գյուղատնտեսական կամ, ասենք, մարզական երանգ չունի, այդ թվում՝ ոչ մի կապ չունի Նյուտոնի երկրորդ օրենքի հետ և այլն։

Լավ, ենթադրենք հակամարտությունը կրոնական երանգ չունի։ Հետո՞։ Հետո այն, որ տարբեր կրոնական դավանանքի երկու ժողովուրդներին կրկին կարելի է խցկել նույն տանիքի տակ և ասել՝ դե, հարգելիներս, իրար ջերմացրեք ձեր բարեկամությամբ։ Մենք որոշել ենք, որ խնդրի լուծման ամենաիմաստուն քայլն այն է, որ ադրբեջանցի փախստականները, որոնք առավելապես խորհրդային տարիներին էին իրենց ներկայությամբ երջանկացրել Արցախը, կրկին պիտի վերադառնան այնտեղ ու ժողովուրդների բարեկամության փայլուն օրինակ ցույց տան...
Երևի թե սա նկատի ուներ ՀՀ նախագահը՝ նշելով, որ հակամարտությունը «բացարձակապես կրոնական երանգ չունի»:

Բայց, գրողը տանի, չէ՞ որ հակամարտությունն առաջին հերթին հենց կրոնական անհամատեղելիության արդյունք է նաև։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ է թուրք-ազերին այդպես մոլեգին ոչնչացնում հայկական խաչքարերն ու եկեղեցիները։ Տեխնիկայով, բահ ու քլունգներով Նախիջևանի հայոց գերեզմանաքարերի ջարդի թարմ օրինակն աչքներիս առաջ է։ Չէ՞ որ այնտեղ այլևս հայ չի մնացել, խաչքարերն ինչո՞ւ են ջարդում, հողին հավասարեցնում։
Կրոնական երա՜նգ չունի։ Այդ դեպքում թող պարոնը բացատրի, թե ի՞նչ երանգ ունի այն...
Բարեբախտաբար, դեսպան Մինարոլլին ասել է, որ Ալբանիան մշտապես պաշտպանում է ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքը: Այլապես կարելի է կարծել, թե քաղաքական կյանքում բանականության մթագնումն արդեն ՀՀ-ի սահմաններից դուրս է եկել և միջազգային չափեր ընդունել։
Հ. ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ
Երևան

ԺԻՐԻՆՈՎՍԿԻՆ ՈՐՈՇԱԿԻՈՐԵՆ ԽՄԲԱԳՐԵԼ Է ԻՐԵՆ

Լրատվամիջոցներից մեկին տված հարցազրույցում Վլադիմիր Ժիրինովսկին համոզմունք էր հայտնել, որ եթե Լեռնային Ղարաբաղը հռչակի իր անկախությունը, Ռուսաստանը պետք է ճանաչի այն։ Նա հավելել էր նաև, որ Ռուսաստանն արդեն 16 տարի կոչ է անում ճանաչել Աբխազիան, Հարավային Օսիան, Մերձդնեստրն ու Լեռնային Ղարաբաղը։ Նրա այդ հայտարարությունից հետո Ռուսաստանում Ադրբեջանի դեսպանատունը ՌԴ ԱԳՆ-ին բողոքի նոտա էր հղել, որտեղ նշել է, որ Ժիրինովսկու հայտարարությունները հակասում են երկու երկրների հարաբերությունների ոգուն և տառին։

Դրանից հետո Վլադիմիր Վոլֆովիչը որոշակիորեն խմբագրել է իր խոսքերն ու «Ամերիկայի ձայնին» տված հարցազրույցում հայտարարել այս անգամ ընդգծել, որ Ռուսաստանն ամենևին շահագրգռված չէ, որ միակողմանի առավելությունների հասնի Հայաստանի համար՝ ի վնաս Ադրբեջանի, այլ՝ որ այդ տարածաշրջանում կայունություն լինի։
«Հայ-ադրբեջանական հակասություններն այնքան խորն են, որ ես չեմ կարող պատկերացնել Ղարաբաղի խաղաղ անցումը Բաքվի իրավասության տակ, այդ պատճառով էլ անհրաժեշտ է գտնել Ղարաբաղի նոր, բոլոր կողմերի համար ընդունելի իրավական կարգավիճակ»,- հայտարարել է ռուս քաղաքական գործիչը, միաժամանակ հավելելով, որ «այստեղ մեծ դաշտ կա Վաշինգտոնի և Մոսկվայի համագործակցության համար»։