ԼՂՀ արտաքին քաղաքականության և անվտանգության հանրային
խորհրդի նախագահ, ԼՂՀ նախկին փոխարտգործնախարար
ՄԱՍԻՍ ՄԱՅԻԼՅԱՆԻ հարցազրույցը՝ «Նովոստի-Արմենիա»
միջազգային լրատվության գործակալությանը

- Պրն Մայիլյան, ինչպե՞ս եք գնահատում Ադրբեջանի ղեկավարության հաճախակի դարձած ռազմատենչ հայտարարությունները, մասնավորապես, ռազմական գործողությունների վերսկսման սպառնալիքները, եթե Հայաստան հրաժարվի զիջումների գնալ:
- Ադրբեջանական իշխանությունների ռևանշային հայտարարություններն անհրաժեշտ է հաշվի առնել և համապատասխան աշխատանք իրականացնել ինչպես ԼՂՀ-ի և Հայաստանի ներսում, այնպես էլ դիվանագիտական խողովակներով՝ մեր տարածաշրջանում իրավիճակի հնարավոր ապակայունացումը կանխարգելելու նպատակով: Ես համաձայն չեմ իմ որոշ հայ գործընկերների մոտեցման հետ, ովքեր կարծում են, որ պաշտոնական Բաքվի ռազմատենչ հայտարարություններն ուղղված են բացառապես ներքին լսարանին:

- Կգնա՞, արդյոք, Ադրբեջանը ռազմական ավանտյուրայի, և ինչպիսի՞ հետևանքների դա կարող է հագեցնել Բաքվի համար:
- Չի կարելի բացառել իրադարձությունների նման շրջադարձը: Նման ավանտյուրայի կարող է դրդել նաև Թուրքիան, որին Արևմուտքը Հայոց ցեղասպանության բանաձևերով «անկյուն է քշել»: Այս կապակցությամբ օրերս տարածաշրջանում հնարավոր ապակայունացման վերաբերյալ ակնարկներ արեցին Թուրքիայի բարձրագույն ղեկավարության ներկայացուցիչները: Այդ պատճառով պաշտոնական Անկարայի վրա ճնշման ուժեղացման հետ մեկտեղ շահագրգիռ կենտրոնները պետք է միջոցառումներ ձեռնարկեն ադրբեջանական ռազմական սպառնալիքը չեզոքացնելու համար: Այստեղ կարող է երկու տարբերակ լինել. առաջինը՝ տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռությունը պահպանելու նպատակով հայկական կողմերին ռազմական տեխնիկայի անվճար տրամադրումը, կամ՝ ԼՂՀ-ի միջազգային ճանաչումն ու «անվտանգության հովանոցներից» մեկի տակ գտնվելու մասին հրավերը: Երկրորդ տարբերակը պակաս ծախսատար է և չի հանգեցնի տարածաշրջանի հետագա ռազմականացմանը:

Ինչ վերաբերում է նոր պատերազմի հետևանքներին, ապա տարածաշրջանի համար դրանք բավականին ծանր կլինեն, սակայն Ադրբեջանը շատ ավելին կկորցնի: Անցել են այն ժամանակները, երբ կարելի էր նստել անվտանգ Բաքվում, անպատիժ որոշումներ կայացնել Ղարաբաղում ցանկացած բնակավայրերի, այդ թվում նաև ԼՂՀ-ի մայրաքաղաքի վրա օդից գնդակոծություններ իրականացնելու մասին: Հրադադարի տարիների ընթացքում հակամարտող կողմերը ձեռք բերեցին նոր հնարավորություններ, և պատերազմի վերսկսման դեպքում Ադրբեջանում անվտանգ վայրեր չեն լինի:

- Ինչպե՞ս եք գնահատում Իլհամ Ալիևի հայտարարությունն այն մասին, որ միջազգային իրավունքը թույլ է տալիս Ադրբեջանին պատերազմ սկսել: Արդյո՞ք միջազգային իրավունքը XXI դարում թույլ է տալիս գաղութային պատերազմ վարել:
- Ադրբեջանին միայն թվում է, թե նա նման իրավունք ունի: Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևերի վրա իրականացվող Բաքվի իշխանությունների բոլոր հղումները չեն դիմանում ոչ մի քննադատության: Գոնե այն պատճառով, որ այդ բանաձևերը վերաբերում են «politically binding documents», այսինքն՝ քաղաքականորեն պարտադիր փաստաթղթերի կատեգորիային, ըստ էության դրանք խորհրդատվություններ են, այլ ոչ թե «legally binding documents»՝ իրավաբանորեն պարտադիր փաստաթղթեր կամ իրավական ուժ ունեցող փաստաթղթեր, ինչպես դրանք փորձում է ներկայացնել Ադրբեջանը: ՄԱԿ-ի ԱԽ-ն իրավունք ունի ընդունել նաև իրավաբանորեն պարտադիր որոշումներ, օրինակ՝ Իրաքի վերաբերյալ թիվ 1441 բանաձևը (2002 թ.): ԼՂՀ-ի դեպքում ՄԱԿ-ի նման փաստաթղթեր գոյություն չունեն:

Բացի այդ ՄԱԿ, ԵԱՀԿ, Եվրոպայի Խորհուրդ մտնելիս՝ Ադրբեջանը միացել է այդ միջազգային կազմակերպությունների հիմնարար փաստաթղթերին, որոնք այդ թվում նաև նախատեսում են վեճերի խաղաղ հանգուցալուծում, ուժի չկիրառում կամ ուժով սպառնում և այլն:
Բաքուն նաև իրավունք չունի օգտվել ՄԱԿ-ի Կանոնադրության 51-րդ հոդվածից (ինքնապաշտպանության իրավունք), քանի որ հայտնի է, որ հենց Ադրբեջանն է զինված հարձակում իրագործել ԼՂՀ-ի վրա: Այդ ագրեսիայի հետևանքով 1992 թ.-ին մեր տարածքների մոտ կեսը հայտնվել է Ադրբեջանի ռազմական վերահսկողության տակ, և ԼՂՀ տարածքների 15 տոկոսը մինչ այժմ օկուպացված է: ԼՂՀ-ի և Ադրբեջանի՝ մինչ օրս գոյություն ունեցող սահմանները ծագել են տեղական հայկական ուժերի ոչ թե հարձակողական, այլ հակահարձակման գործողությունների արդյունքում (ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի տերմինաբանություն): Այսպիսով՝ Ադրբեջանը ոչ թե պաշտպանվող, այլ հարձակվող կողմն էր: Սակայն պատերազմի հետևանքները ձեռնտու չեն Բաքվին, այդ պատճառով այնտեղ ռևանշային ծրագրեր են մշակվում: Հետաքրքրական է՝ չե՞ն մտածում, արդյոք, գերմանացիները օգտվել ՄԱԿ-ի Կանոնադրության 51-րդ հոդվածից՝ Արևելյան Պրուսիան, Սիլեզիան և Պոմերանիան Գերմանիայի կազմ վերադարձնելու համար, որոնք կորսվել են ֆաշիստների կողմից սկսած Երկրորդ աշխարհամարտի ժամանակ...

- Հնարավո՞ր եք համարում, արդյոք, ղարաբաղյան խնդրի որևէ լուծում առանց Ստեփանակերտի մասնակցության:
- Բազմիցս նշվել է, որ բանակցությունների սեղանին հակամարտության գլխավոր կողմերից մեկի՝ ԼՂՀ-ի պաշտոնական ներկայացուցիչների բացակայությունն արգելակում է բանակցային գործընթացը: Գործընթացի անարդյունավետության այլ կարևոր պատճառներն են կողմերի փոխբացառող մոտեցումները, հակամարտության մեթոդաբանության կատարելագործումը և որպես հետևանք՝ միջնորդների անիրատեսական առաջարկները:

- Ինչպե՞ս եք գնահատում Մադրիդյան փաստաթղթի հիման վրա բանակցային գործընթացի ներկա փուլը:
- Թարմացված մադրիդյան փաստաթուղթը դեռ չի հրապարակվել: Այն վեց սկզբունքները, որոնք հրապարակվել են 2009 թ.-ի հուլիսին, հակասում են ԼՂՀ-ի և Հայաստանի արմատական շահերին: Այդ մոտեցումներով փորձ է արվում տարածաշրջանը վերադարձնել 1990-ականների սկզբի ստատուս-քվոյին: Նրանք ուղղված են ոչ թե տարածաշրջանի կայուն ապագային, այլ՝ պայթունավտանգ անցյալին:
Քանի որ Ադրբեջանը վերջերս հայտարարել էր, որ ընդունում է «մադրիդյան փաստաթուղթը», ապա կարելի է միայն կռահել նրա «թարմացված» բովանդակության մասին: Կարծում եմ, որ կողմերին և միջնորդներին չի հաջողվի Մադրիդյան սկզբունքների հիման վրա բանակցային գործընթացում առաջընթաց արձանագրել: Որոշակի ցատկի համար պետք է կիրառվեն նոր մոտեցումներ և վերացվեն պատճառները, որոնց մասին նշվել է վերևում:

- Կարո՞ղ են ամենատարբեր միջազգային կազմակերպություններում իր համար շահավետ բանաձևերը «առաջ տանելու» Ադրբեջանի փորձերը որևէ կերպ ազդել խնդրի լուծման գործընթացի վրա:
- ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայում, ԵԽԽՎ-ում կամ ՄՀԿ-ում ընդունված բանաձևերը կրում են խորհրդատվական բնույթ և այս փուլում ուղղակիորեն չեն ազդում բանակցային գործընթացի վրա: Նման բանաձևերի քննարկման և ընդունման գործընթացը հետապնդում է զուտ քարոզչական նպատակներ: Սակայն ժամանակի ընթացքում ընդունված բանաձևերի քանակությունը կարող է հանգեցնել նոր որակի, այդ պատճառով անհրաժեշտ է ջանքեր գործադրել նման զարգացումներն արգելափակելու համար:

- Համընկնու՞մ են, արդյոք, գերտերությունների դիրքորոշումները ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցում, և կարո՞ղ է առանձին վերցրած երկիրը հանդես գալ սեփական միջնորդական առաքելությամբ:
- Հայտնի է, որ 1994 թ.-ի դեկտեմբերից միակ միջնորդական ձևաչափը ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն է, որտեղ ներկայացված են ազդեցիկ երկրների և միությունների մեծամասնության շահերը: Միջնորդ-երկրների վարքի պատճառաբանությունը կարող է տարբեր լինել, սակայն հակամարտող կողմերի հետ շփման ժամանակ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները հանդես են գալիս համախմբված դիրքորոշումներով: Հատկանշական է, որ ժամանակի ընթացքում Մինսկի խումբը ձեռք բերեց լրացուցիչ գործառույթ, դարձավ ոչ պաշտոնական հարթակ՝ խմբի համանախագահ-երկրների միջև տարածաշրջանային և այլ խնդիրների քննարկման համար: Քննարկման այդ ուղին արդյունավետ գործել է նույնիսկ այն ժամանակ, երբ լուրջ դժվարություններ ծագեցին ռուս-ամերիկյան հարաբերություններում ԱՄՆ նախկին վարչակազմի օրոք: Նոր միջնորդ-երկրի հայտնվելը հնարավոր է, եթե ԼՂՀ-ն, Հայաստանն ու Ադրբեջանը՝ որպես հակամարտող կողմեր, հրաժարվեն ԵԱՀԿ-ի միջնորդական ծառայություններից և համաձայնեն աշխատել նոր միջնորդների հետ:

- Կարո՞ղ է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացն ազդել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացի վրա:
- Եթե Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների հաստատման մեկնարկը որոշակի հույս էր ներշնչում ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման վրա այդ գործընթացի դրական ազդեցության վերաբերյալ, ապա արդեն Ադրբեջանի խորհրդարանում Թուրքիայի վարչապետի հայտնի ելույթից հետո պարզ դարձավ, որ Անկարայի կողմից Ղարաբաղի վերաբերյալ նախապայմանների առաջադրումը երկու գործընթացների երկարաձգման նոր պատճառ կդառնա:

Տպագրվում է որոշ կրճատումներով




ԳԵՂԱՄ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ. «ԵԿԵՔ ԱԶԳՈՎԻ ԱՅՍ ՀԱՐՑԸ ՏԱՆՔ ՀՀ ՆԱԽԱԳԱՀԻՆ»

«Սիրիական թերթին տված հարցազրույցում ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի արտահայտած մտքերի հետ «կռիվս տալուց» առաջ և դրա փոխարեն պարզապես, ըստ իս, հարկավոր է մի պարզ ու հասարակ հարց տալ նրան՝ օրինական ու բարոյական ի՞նչ իրավունքով է նա կանխորոշում Արցախի ժողովրդի ճակատագիրը, եթե ԼՂՀ բարձրագույն իշխանությունը քանիցս հրապարակավ ասել է, որ չունենք ազատագրված տարածքներ, այլ ունենք երկրի սահմաններ, որոնք ամրագրված են նրա սահմանադրության մեջ, իսկ արցախյան հանրության դիրքորոշումն էլ այս հարցում էլ ավելի կոշտ ու կտրուկ է, նաև այն, որ չկա որևէ փաստաթուղթ, որով ԼՂՀ ղեկավարությունը ՀՀ ղեկավարությանը լիազորում է ներկայացնել իր շահերը բանակցային գործընթացում»,- այս կարծիքն է Հետքին տված հարցազրույցում հայտնել ԼՂՀ ազգային ժողովի պատգամավոր Գեղամ Բաղդասարյանը:

Նա գտնում է, որ սույն «ինքնագործունեության» գնահատականը նախևառաջ պիտի տալ: «Մնացյալ բոլորը ածանցյալ է այս հանգամանքից: Ուստի գոնե այս անգամ եկեք հրաժարվենք անիմաստ քննարկումներից և ազգովի այս հարցը տանք ՀՀ նախագահին: Խորապես համոզված եմ՝ սույն հարցի պատասխանը հայությանը հուշելու է իր անելիքը»,- ընդգծել է Գեղամ Բաղդասարյանը:

hetq.am



ՍՈՒՐԵՆ ՍՈՒՐԵՆՅԱՆՑԸ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ ՀԱՆՁՆԵԼՈՒ ԿԱՐԾԻՔ Է ՁԵՎԱՎՈՐՈՒՄ

 
«Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդի անդամ Սուրեն Սուրենյանցը, որ վերջերս հայտարարել էր, թե ինքը «լիովին պաշտպանում է ՀՀ իշխանությունների արտաքին քաղաքական գիծը», օրերս ասել է, որ ազատագրված տարածքների ինչ-որ մասը պետք է հանձնենք Ադրբեջանին՝ պատերազմից խուսափելու համար: «Արդյո՞ք դուք հարցրել եք Ղարաբաղի ժողովրդի կարծիքը»,- «Հետքի» հարցին նա պատասխանել է. «Ես պոպուլիստ չեմ, քաղաքական գործիչները հաճախ ժողովրդի հետ ազնիվ զրույցի ժամանակ փորձում են համոզել՝ ինչու է այս կամ այն լուծումը պետք: Ես չեմ կարծում, որ միայն հասարակական կարծիքն է քաղաքական վարքագիծ ձևավորում, կա նաև հակառակ տրամաբանությունը, երբ քաղաքական գործիչները հստակ ասելիքով հասարակական կարծիք են ձևավորում»:

«Այդ տարածքների մասին խոսելիս ես գերադասում եմ օգտագործել «անվտանգության գոտի» արտահայտությունը: Անվիճելի է, որ դրանց մի մասը որոշակի ժամանակահատվածում բանակցությունների արդյունքում Ադրբեջանին են վերադարձվելու, որ քաղաքական գործիչը ձեզ հակառակը կասի…»։
«Իսկ ժողովուրդն ի՞նչ կասի» հարցին պատասխանել է. «Ցանկացած փոխզիջում խիստ ցավալի է, բայց կա ռեալ իրականություն: Իսկ Ադրբեջանի ժողովուրդը ի՞նչ կասի»: «Մենք պետք է Ադրբեջանի ժողովրդի մասի՞ն մտածենք»,- հարցրել են նրան: «Այդ դեպքում կարգավորում չենք անի: Եթե երկու կողմերը մնում են կարծր իրենց դիրքորոշման մեջ, կարգավորում չի լինի, կարգավորման այլընտրանքը պատերազմն...»։

 
Hetq.am-ի այս հրապարակման տակ զետեղված կարծիքներից.

 

ԱՐՄԵՆ. «Ամբողջ դժբախտությունը այն է, որ մեր ազգի 50-70 տոկոսն է այդպես մտածում՝ իրենց տեղը տաք լինի, փորները կուշտ լինի, Ղարաբաղի հերն էլ անիծած, մնացածինն էլ՝ հետը... Ինքներս մեր իսկ հանդեպ ավելի վատ և թշնամաբար ենք տրամադրված, քան թուրքերը՝ մեր հանդեպ...»։

ԱՐՑԱԽ. «Որ էդ քաղաքական գործիչը ազատագրված տարածքների համար իր գլխից թեկուզ մի մազ կորցրած լիներ, էդքան մեծ-մեծ ոչ պատերազմից կխոսեր, ոչ էլ տարածքները հետ տալուց...»։

ՀԱՅԿ. ...ՀՀԿ-ՀՀՇ երկվորյակները պետք է պետական ղեկից հեռացվեն: Ինչքան շուտ, այնքան քիչ վնասներ կունենա մեր պետությունը:

ԳԱՐԵԳԻՆ. «Մեզանում ապրում են ոչ միայն Սասունցի Դավթի շառավիղները, այլև Ցռան Վերգոյի հետնորդները։ Վերջիններից մեկը Սուրեն Սուրենյանցն է, իսկ մյուսներն ՀՀ-ում իշխանության ղեկին են։ Այ խելոք, եթե քեզ պաշտպանող, քո անվտանգությունն ապահովող տարածք պիտի տաս թշնամուն, որ իբր պատերազմ չսկսի, ապա վաղը նա նորից է պատերազմով վախեցնելու քեզ նմանին, որ մնացյալ հողերն էլ հանձնես։
Ղարաբաղից հետո հերթը հասնելու է Զանգեզուրին, ի վերջո՝ Երևանին, որտեղ այս կարգի գործիչները նստած սրճարաններում, ճամարտակում են քաղաքական հարցերի մասին»։





ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

ԹԱՆԿԱՑՈՒՄՆԵՐԸ ՏԵՂԱՓՈԽՎՈՒՄ ԵՆ ՂԱՐԱԲԱՂ

Ղարաբաղում մի շարք ապրանքատեսակների գներին զուգահեռ փոխվում են նաև կոմունալ և մի քանի այլ ծառայությունների մատուցման սակագները: Վերջերս ԼՂՀ հանրային ծառայությունները և տնտեսական մրցակցությունը կարգավորող պետական հանձնաժողովի բաց նիստում քննարկվել է խմելու ջրի մատակարարման և ջրահեռացման ծառայությունների մատուցման նոր սակագներ սահմանելու մասին որոշման նախագիծը:
Ծառայություններ մատուցող «Ջրմուղ-կոյուղի» ՓԲԸ-ն հանձնաժողով հայտ էր ներկայացրել՝ նոր սակագներ սահմանելու մասին: Ընկերության առաջարկությամբ խմելու ջրի մատակարարման ծառայության մատուցման համար կսահմանվի 100 դրամ (ներառյալ ավելացված արժեքի հարկը)՝ յուրաքանչյուր 1 խոր/մ դիմաց (նախկինում գործող 52 դրամի փոխարեն), իսկ ջրահեռացման ծառայության մատուցման սակագինը՝ 12 դրամ (ներառյալ՝ ԱԱՀ, նախկինում գործող 4 դրամի փոխարեն):

«Ջրմուղ-կոյուղի» ընկերության տնօրեն Վլադիմիր Արզումանյանը սակագների բարձրացումը կապում է էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացման, ինչպես նաև ընկերության ծախսերի ավելացման հետ, ինչի արդյունքում, ըստ նրա, ընկերությունը վնասով է աշխատում:
Ընկերությունը, Վ. Արզումանյանի հավաստմամբ, լուրջ ներդրումներ պետք է կատարի ջրի մաքրությունն ապահովելու համար. շուրջ 700 մլն դրամի ներդրումներ է նախատեսվում կատարել: Աշխատանքներ են կատարվում նաև Ստեփանակերտում շուրջօրյա ջրամատակարարում ապահովելու ուղղությամբ: Արդեն կան թաղամասեր, որոնք շուրջօրյա ջուր են ստանում։
Նիստում սակագների բարձրացման վերաբերյալ իր վրդովմունքը հայտնեց պետական մարմինների աշխատողների արհմիությունների հանրապետական կազմակերպության նախագահ Յուրի Ավանեսյանը՝ շեշտելով, որ հասարակության կողմից բացասաբար է ընդունվելու սակագնի բարձրացումը, քանի որ կենսաթոշակները, աշխատավարձերը չեն բարձրացվել:

«Ինչո՞ւ ծախսերի փակումը կատարել ի հաշիվ ժողովրդի, որի մի մասն առանց այն էլ չի կարողանում վճարել ջրի վարձը, իսկ թանկացումից հետո ի՞նչ կլինի: Չի կարելի չարաշահել ժողովրդի համբերատարությունը: Մի՞թե հնարավոր չէ ընդունել միջին գին»,- հարցրեց նա, սակայն պատասխանը եղավ հանձնաժողովի կողմից որոշման նախագծի միաձայն ընդունումը:
Ապրիլի 1-ից կրկնակի կվճարեն ինչպես շուրջօրյա, այնպես էլ այլ գրաֆիկով ջուր ունեցողները: Սակագների բարձրացումը հանրապետության բնակչության մի զգալի մասին դժվար կացության մեջ կդնի, քանի որ այդ ամենով չի վերջանում գների աճը. վերջերս արդեն բարձրացել է նաև մսի գինը՝ տավարի մսի 1 կգ-ն վաճառվում է 1800 դրամով՝ նախկին 1500 դրամի փոխարեն: Թանկացել են նաև որոշ դեղամիջոցներ:

«Ստացվում է, որ ոչ պետք է հիվանդանանք, ոչ մրսենք, ոչ էլ նորմալ հաց ուտենք»,- կեսկատակ-կեսլուրջ նշեց Ստեփանակերտի բնակչուհի Սվետլանա Ավագյանը, ում միակ եկամուտը թոշակն է:
«Բալա ջան, ո՞նց պետք է ապրենք, չգիտեմ, իմ ու ամուսնուս թոշակը հազիվ հերիքում էր գազի, լույսի և մի կտոր չոր հացի համար, հիմա, երբ գազն ու ջուրն էլ թանկացրել են, չգիտեմ՝ ինչ ենք անելու: Ստացվում է, որ հացից պետք է կտրենք, այդ վճարումներն անենք, թե չէ՝ կգան գազն ու լույսը կանջատեն՝ կմնանք մթում ու ցրտում նստած»,- ասաց տիկին Սվետլանան:

«Ոչ հարցնում են, ոչ՝ մտածում, թե էս մարդիկ ոնց պիտի յոլա գնան: Բարձրացնում են՝ հերիք չէ, դեռ չեն էլ ձգտում որակյալ սպասարկում իրականացնել: Ասում են՝ ջրի գինը բարձրանում է: Բա նորմալ ջուր տան, էլի: Գարնանը ջուրը խմելու չի լինում, կեղտաջուր է գալիս: Հիմա ի՞նչ է ստացվում՝ էդ կեղտաջրի համար պիտի կրկնակի վճարե՞նք: Գազի գինն էլ են բարձրացնում: Դա դրսից ենք առնում, ինչ-որ տեղ հասկանալի է, բա ջո՞ւրը, հո դա էլ չենք ներկրում, գոնե կարելի է դրա գինը չբարձրացնեն: Խեղճ ժողովրդի համար ե՞րբ են մտածել, որ հիմա մտածեն»,- ասում է 78-ամյա Գրիշա պապը:

ԱՆԱՀԻՏ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

Hetq.am

ԽՄԲԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ։ Այնուամենայնիվ, ջրի սակագինը կրկնակի բարձրացնելու, սոցիալապես աննախանձելի վիճակում գտնվող բնակչության «կոկորդը սեղմելու» փոխարեն կարելի էր ավելի արդյունավետ միջոցներ գտնել։ Այսպես, օրինակ, ըստ մեզ, ավելի նպատակահարմար կլիներ «ԼՂՀ հանրային ծառայությունները և տնտեսական մրցակցությունը կարգավորող պետական հանձնաժողովը» և չգիտես ինչի համար գոյություն ունեցող նմանատիպ մյուս հանձնաժողով-կառույցները կրճատել ու դրանք պահելու համար պետական գանձարանից վճարվող միլիոնները տրամադրել «Ջրմուղ-կոյուղի» և «Արցախգազ» ՓԲԸ-ներին։




ԱՐՁԱԳԱՆՔ

Մեր թերթի նախորդ համարներում մենք տպագրել ենք արցախցի մի խումբ թոշակառուների նամակը՝ «Ղարաբաղ տելեկոմ» ՓԲԸ-ի տնօրենին, ապա անդրադարձել այդ նամակի արձագանքներին։ Մարտի 19-ին նամակագիրները վերջապես ստացել են պատասխանը՝ «ՂՏ»-ի գլխավոր տնօրեն Ռալֆ Յիրիկյանի ստորագրությամբ, որտեղ մասնավորապես գրված է.

«...Ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Ռուսաստանում և արտասահմանյան բոլոր երկրներում գործում է 2 տեսակի վճարային համակարգ՝ հետվճարային, որը նախատեսում է ամսավճար, և կանխավճարային, որն այն չի նախատեսում։ Մինչև 2009 թ. Լեռնային Ղարաբաղում բջջային կապի գծով գործում էր միայն հետվճարային համակարգը, և մեր կողմից շարունակաբար իջեցվում էր ամսավճարը մինչև այն նվազագույնին հասցնելը։ Բացի այդ, 2009 թ. ապրիլ ամսից սկսել են գործել նաև կանխավճարային քարտեր, որոնք ամսավճար չեն պահանջում։ Փաստորեն, բաժանորդները հնարավորություն ունեն ընտրել իրենց համար առավել հարմար տարբերակը և օգտվել կապի ծառայություններից»։

Նամակագիրներին համոզիչ չի թվում պատասխանը։ «Երբ մենք և մեզ նման տասնյակ հազարավորները դարձել ենք «Ղարաբաղ Տելեկոմի» բաժանորդը, այդ ժամանակ գործում էր միայն «հետվճարային համակարգ» կոչվածը։ Մենք դրա համար 8000 դրամ ենք մուծել, չհաշված 5000 դրամ դեպոզիտը։ Այդ ժամանակ ընտրության ոչ մի հնարավորություն չկար,- հայտնեցին նամակի հեղինակները։- Ի՞նչ է, հիմա թքենք այդ 8000 դրամի վրա և հիմա էլ «կանխավճարային բաժանորդ» դառնա՞նք»։

Նրանցից մեկն էլ ավելացրեց. «Ես հիվանդ մարդ եմ, բջջայինն օգտագործում եմ ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում. եթե փողոցում հանկարծ վատ զգամ` կապվեմ հարազատներիս հետ։ Վերջին անգամ րոպեավճարս կազմել է 28 դրամ (ամսական հազիվ 50-60 դրամի եմ խոսում), բայց դրանից բացի ամեն ամիս ստիպված եմ մուծել նաև 1200 դրամ։ Խոսքն այս անարդարության մասին է։ Եթե մեզ մոտ այլ կապավոր լիներ, ես կհրաժարվեի Տելեկոմի ծառայությունից»։




ՆԱՄԱԿ «ՆՈՐ ԷՋ»-ԻՆ

Ձեր թերթի միջոցով ուզում եմ հայտնել իմ սրտի կսկիծը. երևի շատերին է մտահոգում այս հարցը, բայց թե ինչու են լռում, չգիտեմ։ Խոսքս բոլորիս հայտնի Հուշահամալիրի մասին է, ուր ջրի գոնե մի ծորակ չկա։ Ծաղիկները տանում ենք, հետն էլ ջուր պիտի տանենք։
Մի քանի տարի առաջ մոտակայքում պուլպուլակ կար, այն էլ մի որոշ ժամանակ հետո քանդեցին, անհետացրին։ Բայց չէ՞ որ տարին մի քանի անգամ մենք այնտեղ ենք հավաքվում՝ Ցեղասպանության զոհերի հիշատակը հարգելու, Մեծ հայրենականի, երկրաշարժի, սումգայիթյան զոհերի և Շուշիի ազատագրման օրվա համար։ Մի՞թե չի կարելի ջուր անցկացնել, երբ 50 մ հեռավորության վրա ջուր է անցկացված՝ մեքենաների լվացման համար։

Բացի դրանից, գերեզմանոցի տարածքը հսկող չկա։ ԻЇնչ անօրինություններ ասես, որ չեմ նկատում այնտեղ։ Ես հաճախ եմ գնում Հուշահամալիր, տղայիս հուշաքարն այնտեղ է գտնվում։ ՔանիЇ անգամ եմ ծաղիկների տնկիներ աճեցրել, բայց հողից հանել ու տարել են։ Այսպես ու՞ր ենք գնում, չէ՞ որ այն մեր սրբավայրն է։
Հուշահամալիրում հինգ ջրավազան կար կառուցված, որից առաջինը քանդել, հողին են հավասարեցրել, հերթը հասել է երկրորդին... ճիշտ է, ջրի հարցը լուծելով մեր վերքերը չեն բուժվում, բայց ամենափոքր ուշադրությունն անգամ այսօր պետք է մեզ, ոչ միայն որդեկորույսներիս, այլև՝ բոլորիս։

 

Է. ԱՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ




ԴՈՒ ՔԱՂՑՐ ԵՍ, ՀՈՂ ԻՄ ՀԱՅՐԵՆԻ

Մեզնից յուրաքանչյուրը պետք է հպարտ լինի, որ հայ է, աշխարհի ամենահին ազգերից մեկի զավակը: Ես ինքս էլ հպարտ եմ, որ հայ եմ, առավել ևս՝ արցախցի, ու ամեն տեղ, նույնիսկ թշնամու հողի վրա էլ կարող եմ առանց վախենալու հազար անգամ կրկնել՝ ես հայ եմ:
Այսօր շատ հայեր, ճակատագրի բերումով կամ իրենց իսկ ցանկությամբ, ապրում են հայրենիքից դուրս: Մենք գիտենք, որ հայ ժողովուրդը դարեր շարունակ պայքարել, մաքառել է հանուն ազատության, անկախության՝ անցնելով պատերազմների թոհ ու բոհով՝ կրելով մեծագույն կորուստներ և ապացուցելով, որ չի մեռնում երբեք այն ժողովուրդը, որը մեռնել չի ուզում: Եվ դա մեզ հաջողվել է: Արցախյան պատերազմում մեր քաջազուն հերոսները չխնայեցին ոչինչ մայր հողի համար, իրենց կյանքով ապացուցեցին, որ մեր քաղցրահնչուն հորովելը չի պղծվի, որ հայ եկեղեցիները մզկիթների չեն վերածվի:

Այսօր մենք վայելում ենք նրանց արյան գնով ձեռք բերված խաղաղությունը: Բայց, միևնույն է, պատերազմ կոչված այդ երևույթն իր հետքն է թողել մեզ վրա: Այն իր չար ձեռքով «խառնել է» մեր ժողովրդին, ցրել է նրանց ամբողջ աշխարհով մեկ:
Իսկ ի՞նչ ասել է՝ իրենց իսկ ցանկությամբ ապրում են հայրենիքից դուրս: Մի՞թե այսպիսի չքնաղագեղ լեռնաշխարհ և տառապանքներով ու մաքառումներով լի պատմություն ունեցող ժողովուրդը կարող է առանց պատճառի թողնել ու հեռանալ հայրենիքից: Ուրեմն՝ մի պատճառ կա, չէ՞: Իսկ թե որն է այդ պատճառը, ապա մեզնից յուրաքանչյուրն էլ դա գիտի, քանի որ ապրում է նույն իրականության մեջ: Խոսքն անարդարության մասին է:

Ներկայումս, 21-րդ դարում, գիտության ու տեխնիկայի աներևակայելի նվաճումների ու քաղաքակրթության գագաթնակետին մարդիկ կարող են քաղցից ընկնել ու մեռնել: Ո՞րն է դրա պատճառը: Իհարկե, դրա մեղքը բնության ժլատությունը չէ, այլ մարդկային անարդարությունը: Անարդարություն է տիրում ամենուր, հասարակությունը կիսվել է երկու մասի՝ մի բուռ հարուստների և բազմահազար աղքատների...
Ճիշտ է, այսօր հասարակ արցախցին ընկճված է սոցիալական բազում պրոբլեմների ծանրությունից, դժվար է ապրել նման պայմաններում, բայց եկեք խոստովանենք, այլ երկրներում ևս դեռ չեն ձերբազատվել նման խնդիրներից: Ուստի ամենևին պետք չէ ամեն մի դժվարության պատճառով թողնել ու հեռանալ հայրենի հողից:

Ես էլ կուզենայի ապրել տարբեր երկրներում, ոչ երկար ժամանակով, այնքան, որ քիչ թե շատ կարողանայի ծանոթանալ այլ ազգության մարդկանց առօրյային, իսկ մշտական բնակության վայրս, իմ հայրենիքը երբեք չեմ փոխի այլ երկրների հետ:
Ես ապրում եմ Արցախում և ուզում եմ այնքան լավանա մեր երկրի վիճակը, որ բոլոր հայերը վերադառնան իրենց հայրենիքը, որն ունի աշխարհի ամենահին քաղաքակրթություններից մեկը, հարուստ մշակույթ, պատմություն ու գեղեցիկ բնաշխարհ:

Ցավում եմ, որ սոցիալական վատ պայմաններից ելնելով, իմ հայրենակիցները լքում են իրենց օրրանը: Հայը պետք է ապրի իր հայրենիքում: Մե՛նք պետք է ծաղկեցնենք ու զարգացնենք մեր երկիրը, պայքարենք եկող սերունդների բարեկեցության համար, այլ ոչ թե գոյատևենք ուրիշ երկրներում, աշխատենք ուրիշների համար: Իմ պապերն արյուն են թափել այս հողի համար, որ ես վեր կենամ գնա՞մ այստեղից: Ո՛չ, աշխատող ու արարող մարդը այստեղ էլ կարող է ապրել, թեկուզ մի քիչ դժվար, բայց սեփական տանը, սեփական հողի վրա:

Ախր, հայրենիքը քաղցր է, մարդիկ: Հիշենք բանաստեղծի հանրահայտ տողերը.
Դու քաղցր ես, հող իմ հայրենի,
Չկա քեզնից պայծառ անուն...

 

ՄԱՐՏԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ

ժուռն. 3-րդ կուրս




ԻՆՉԻ ՄԱՍԻՆ ՉԵՆ ԳՐՈՒՄ ՄԵՐ ԹԵՐԹԵՐԸ

Մարդամոտ էր, ընկերական շրջապատում՝ աշխույժ զրուցակից, կատակի ու հումորի սիրահար: Վերափոխվում, ինքնամփոփ էր դառնում, վերանում շրջապատից, երբ առաջնորդող էր գրում: Ոմանց համար ամենահեշտ գործն էր: Թխիր մի քանի փաստարկ, գրի առ մի քանի արտահայտություն, շատը մի ժամ աշխատիր տեքստի վրա և ներկայացրու տպագրության:
Ո՛չ, այդպիսին չէր «Խորհրդային Ղարաբաղ»-ի երկարամյա խմբագիր Լազր Գասպարյանը: Չեմ հիշում դեպք, որ նա հապշտապ, առանց խորապես մշակման, մտքերի արմատական հիմնավորման քարտուղարությանը հանձներ իր գրած առաջնորդողը: Որպես կանոն նա տեքստը մշակում էր առնվազն երկու անգամ: Զուր չէ, որ Լ. Գասպարյանի հեղինակած առաջնորդողները չէին շրջանցվում, ընթերցվում էին:

Ստեղծագործական եռուզեռն էր տիրապետում կոլեկտիվում: Բոլորն էլ միաձուլված էին ընթերցողին արժեքավոր նյութ տալու ձգտմամբ, յուրաքանչյուրը դրան իր նպաստն էր բերում ըստ իր նախասիրությունների: Իսկ եթե հրապարակումը հումորային-ֆելիետոնային է, ապա առանց ստորագրության էլ դժվար չէր կռահել, թե որի հեղինակը Վազգեն Օվյանն է, որինը՝ Իսրայել Պետրոսյանը: Իրենց յուրահատուկ ձեռագրով էին ընթերցողին ներկայանում Աբգար Դանիելյանն ու Նվարդ Ավագյանը: Խորհրդակցությունների, տարաբնույթ հավաքների ընթացքի հմուտ լուսաբանմամբ էլ հանդես էր գալիս Արտաշես Գասպարյանը:

Ստացվում էր աննշան ձևափոխմամբ Վ. Մայակովսկու առաջարկը՝ "Все материалы хорошы, выбирай на вкус": Հենց ցանկացածդ թերթի այս գնահատելի հատկանիշն է, որ այսօր չի հերիքում մեր մամուլին: Ստեփանակերտում հրատարակվող թերթերում այսօր գերակշռողը տարբեր խորհրդակցությունների ծավալուն լուսաբանմամբ հրապարակումներն են և հարցազրույցները, որոնցից խորշում է ընթերցողը, քանի որ դրանց կմախքը կազմում են կարդացված զեկուցումների և ելույթների չոր ու ցամաք տեքստերը, բացակայում են հեղինակային խորհրդածություններն ու ակնարկները, անընդունելի վարմունք, որով հատկապես շատ են տարվում «Ազատ Արցախ»-ը, «Ակունք»-ը, «Լուսարար»-ը, մեր մյուս թերթերը:

Գեղեցիկ, հղկված խոսքի արժեքը որքաЇն լավ էր հասկանում Եղիշե Չարենցը: Ա. Իսահակյանի վկայությամբ «Մեծ էրուդիցիայի տեր էր, գիտեր բոլոր գրականությունները, բայց, մեկ է, ստեղծագործելը նրա համար երկունքի էր նման և հերթական հաջող գործը տրվում էր «դժվար վարժությամբ»: Առանց վարանելու կարելի է ասել, որ մեր թերթերի շատ հրապարակումներ ոչ թե տքնանքի, ստեղծագործական քուրայում թրծվածի, այլ չհասունացված խմորից հյուսված անհամ, անհոտ հացի տպավորություն են թողնում: Մեր թերթերն իրենց լեզվական աստառով իրար այնքան են նման, որքան ինկուբատորից նոր դուրս եկած ճտերը:

Մինչդեռ մեր հնարավորություններն այս բնագավառում անսպառ են: Մենք երեկ գրի ու գրականության տիրացած ազգ չենք, հնագույն ժողովուրդ ենք, երկու գրական լեզվի, գրաբարի ու միջին հայերենի, արժեքավոր բարբառների տեր: Ահա թե ինչու ամոթալի, նախատելի է, որ մեր թերթերն ընթերցողին են ներկայանում խղճուկ, հաճախ նաև խճողված լեզվով, չափազանց աղքատ բառապաշարով: Չեմ փորձել հաշվել, բայց համոզված եմ նրանում, որ մեր ցանկացածդ թերթի ցանկացածդ համարի բառապաշարը հազիվ թե անցնի հազարից և դա այն դեպքում, երբ հայերեն բառերի քանակը 120-130 հազար է, մեր նշանավոր գրողներից Պ. Սևակինը՝ 65 հազար, Ե. Չարենցինը՝ դրանից մի քիչ պակաս:

Թեկուզ այս հարցը առանձին թեմայի նյութ է, ամփոփ ասենք միայն, որ տրաֆարետը, սխալ, միատեսակ կազմված նախադասությունները, կետադրական նորմերի խախտումները մեր թերթերում ուղղակի աչք են ծակում, երևույթ, որ հաճախ կոպիտ վրիպումների տեղիք է տալիս։
Չորրորդ իշխանություն՝ պատվավոր կոչում, որ այսօր կրում է մեր մամուլը: Բայց, ինչպես ընդունված է ասել, անունը կա, ամանումը չկա: Մեզ մոտ իշխանությունը գործում է իր համար, իր ընտրած ուղիով, մամուլը՝ իր: Չկա փոխգործակցություն: Ավելին, եթե հավելենք, որ մեր մամուլը գործում է "как бы чего не вышло"-ի չեխովյան դարձվածքով, վիճակն ավելի ընկալելի կդառնա: Ո՛չ պաշտոնական «Ազատ Արցախ»-ում, ո՛չ «Ակունք»-ում, ո՛չ էլ նախարարական և համալսարանական թերթերում մեր առջև ծառացած հիմնահարցերի լուծմանը վերաբերող ոչ խորազնին քննարկումների, ոչ էլ կարծիքների փոխանակումների չես հանդիպի: Եթե մեկ-մեկ էլ քննադատական խոսք կա նրանց որևէ համարում, ապա դա սեփական լրագրային չէ, այլ իշխանական:

Այս առումով հատկապես մենք պահանջ ունենք ներկայացնելու «Ազատ Արցախ»-ին, որն իր հրատարակման հաճախականությամբ և պետական հովանավորությամբ եզակի է մեր հանրությունում: Բոլորովին էլ նորմալ չէ, որ թերթը չունի հեղինակային ակտիվ և բավարարվում է միայն սեփական լրագրողների թույլ, համարում միևնույն հեղինակի մինչև երկու, նույնիսկ երեք հրապարակումներով: Քիչ չեն դեպքերը, երբ հեղինակները մերժում են ստանում զուտ այն պատճառով, որ շոշափում են թերթի համար «խրթին», մեր սոցիալական, ճգնաժամային վիճակին վերաբերող հարցեր: Օրերս այդպիսի բախտի արժանացավ, օրինակ, մեր գյուղատնտեսության բնագավառում երկարամյա ղեկավար պաշտոններում աշխատած, գյուղատնտեսական գիտությունների թեկնածու Է. Գասպարյանը:

 

Նրա ներկայացրած հոդվածի «խոցելին» այն էր, որ «խիզախել» էր պատկերել անցյալ դարի 80-ական թվականներին մեր գյուղատնտեսության նվաճումներն ու կայուն առաջընթացը, որին, ի դեպ, հեղինակը դիմել էր հատկապես այդ բնագավառի աշխատողներին հույս ներշնչելու համար...
Այսօր արդեն ակնհայտ է դարձել, որ հողի սեփականաշնորհումը մեզ մոտ խորազնին հաշվարկված չէր, կամայական էր: Բարի էր նպատակը՝ գյուղացուն դարձնել հողի սեփականատեր, բայց ի՞նչ ստացվեց: Տեղի ունեցավ տնտեսական այդ համակարգի փոշիացում: Արցախից տվյալներ չունենալով, մեջբերենք այն թվերը, որ Հայաստանի վիճակագրությունն է ներկայացնում: Այսօր մեր մայր հայրենիքում ցանովի հողատարծքների թիվը կազմում է մեկ միլիոն 200 հազար, մենատնտեսներինը՝ 450 հազար: Եվ սա՝ փոքր, հողազուրկ երկրում ու այն էլ այն դեպքում, երբ շուրջ 230 հազար հեկտար հող էլ դուրս է եկել շարքից:

Լիներ մեր մամուլն իր կոչման բարձրության վրա, և լսելի լիներ նրա ձայնը, հազիվ թե վիճակը լիներ այսքան ողբալի: «Գոլոս Արմենիի» մարտի 18-ի համարում ահա թե ինչ է գրում նշանավոր պետական ու հասարակական գործիչ Վ. Մովսիսյանը. «Երկրի նախագահ Սերժ Սարգսյանը լրջորեն մտահոգված է ագրարային ճյուղում գործերի իրավիճակով և կասկած չկա, որ մինչև 2020 թվականը ծրագիրն իրականացվելու է: Ընդգծում եմ, վրա է հասել բանական քաղաքականության փուլը և վերևներում գոյություն ունի ոչ միայն իրավիճակի գիտակցում, այլև այսուհետ անսխալ գործելու գիտակցում»:

Սա, անշուշտ, ուրախալի է, բայց ցավալի, որ բանականության ձայնը ժամանակին չի լսվել: Գոնե հիմա մեր մամուլը ոտքի կկանգնի՞ արագորեն իրականացնելու նախատեսվածը, հասնելու նրան, որ մեր և արտաքին շուկայում տերն ու տիրակալը, ինչպես դա ընդունված է Բելոռուսում, լինի գյուղմթերք արտադրողը, նա՛ ստանա շահույթը և ոչ թե սպեկուլյանտը, անհարկի ժուլիկ միջնորդը:
Երևի արդեն շատերին է հայտնի ռուսական հեռուստատեսությամբ ՌԴ-ի նախագահ Դ. Մեդվեդևի բացասական վերաբերմունքը երկրում էներգետիկների, կոմունալ ծախսերի առկա գների բարձրացման վերաբերյալ: Ո՞վ է շահում դրանից: Հանրությունն ընդհանրապե՞ս, թե՞ օլիգարխները, որոնք ավելի շատ հոգում են գերշահույթի ստացման, քան ծավալուն ներդրումների միջոցով ինքնարժեքի և ապրանքագների իջեցման մասին: Լուրջ քննարկումների առարկա պետք է դառնա մեր արտադրատեսակների որակի բարձրացման, ծավալների ավելացման հարցերն այն հաշվով, որ ապրանքափոխանակության մինուսային ելքի պատճառով մեր երեք միլիարդ դոլարը չապաստանի այլ երկրներում:

Ոչ քիչ կարևոր է արտագաղթի ավերիչ հետևանքների դեմ մեր մամուլում լայն արշավ ծավալելու անհրաժեշտությունը: Արդեն նույնսիկ ամոթալի է, երբ մեզանում, լինի ղեկավար անձ, թե լրագրող, ժխտում են մեր երկու երկրների բնակչության նոսրացումը: Չի՞ եղել: Ապա ինչպես է, որ միայն Ռուսաստանում 1989-ի 360 հազար հայի փոխարեն 2.5 միլիոն հայ է բնակվում: Կամ եզակի՞ երևույթ է, երբ մեր «Ապառաժ» թերթում ունեցած իր ելույթում Շահմասուրի գյուղապետը վկայում է, որ նախկին 56 ընտանիքից գյուղում այսօր մնացել է 28-ը...

Ինձ համար, որպես Մեծ Հայրենականի վետերանի, չափից դուրս վիրավորական է, որ այժմ, երբ ընդամենը հաշված օրեր են մնացել մինչև Մեծ հաղթանակը, մեր համարյա բոլոր թերթերը լուռ են: Մինչդեռ մենք ասելիք ավելի շատ ունենք, քան ուրիշները: Մեր փոքր ժողովուրդն իր 600 հազար այրերին ու դստրերին է ուղարկել ճակատ, այդ թվում Արցախն՝ իր երեք բնակչից մեկը (45 հազար): Չէ՞ որ հանրահայտ է, որ Ստալինգրադում տարած հաղթանակը կտրուկ զսպեց Արևելյան Հայաստան ներխուժելու և եղեռնից մեր ժողովրդի փրկված հատվածի հետ ևս հաշվեհարդար տեսնելու մոլուցքը:

Մեր լրագրության նահապետի իրավունքով ու թելադրանքով եմ գրում ես այս ամենը: Իմ կրտսեր գրչընկերներից ոչ մեկին վատը չեմ ցանկանում: Ավելին, կամենում եմ, որ նրանք արժանի լինեն իրենց կոչմանը, շատ աշխատեն իրենց վրա, խորազնին ծանոթանան մեր հրապարակախոսական ժառանգությանը... Բարին ընդ Ձեզ:

ԵՂԻՇԵ ՍԱՐԳՍՅԱՆ