Միավորման մեր երազանքը այդքան զոհերից և զրկանքներից հետո կարող էր իրականություն դառնալ, եթե իշխանությունը ազգային շահերի երաշխավորը լիներ և համարձակ որոշում կայացնելու ճիշտ պահը չկորցներ։ Սակայն դա չարվեց, իսկ այժմ այլևս անհնար է։ Կարծում եմ՝ դա հնարավոր էր մինչև 1994-ին, երբ Հայաստանը պատերազմի մեջ էր և հաղթող կողմ։ Բայց տեղի ունեցավ հակառակը՝ 1988 թվականին ազգային հարցի և ազգային նպատակի շուրջ համախմբված ժողովուրդն իրեն գտավ փարոսը կորցրած նավի մեջ, որը նավարկում է՝ այլևս ափ հասնելու որևէ հույս չունենալով։
Միավորման մեր երազանքն իրականություն կդառնար, եթե, ինչպես հիմա է, ազգային նպատակը չստորադասվեր այլ նպատակների և քաղաքականությունը չփոխարինվեր քաղաքական սեթևեթանքի։ Իսկ պետությունը դա քաղաքականություն վարելու կարողությունն է, և այժմ, երբ միավորման մասին խոսելն այլևս ժամանակավրեպ է և միակ առաջադեմ ու իրավիճակը փոխող քայլը կարող է լինել Արցախի անկախության ճանաչման գործընթացը, որը, բնականաբար, պետք է սկսվի Հայաստանից, դարձյալ իշխանությունները հապաղում են։
Եթե Հայաստանի իշխանություններն այսօր դա էլ չեն կարող անել, ուրեմն մենք իսկապես խնդիր ունենք ոչ թե Արցախի անկախության ճանաչման, այլ Հայաստանի անկախության առնչությամբ։ Միևնույն ժամանակ, եթե Հայաստանն այսօր այդ արժանապատիվ քայլն անի, դրան կհաջորդեն մյուս քայլերը։ Արցախի և Հայաստանի փոխհարաբերությունները կտեղափոխվեն իրավական դաշտ։ Միասնական մշակութային, կրթական, սոցիալական քաղաքականությունը փաստացիորեն կմիավորի մեզ, և երբ ժամանակը գա, իսկ այն միշտ գալիս է, երբ ճիշտ քաղաքականություն ես վարում, ինչպես եղավ Գերմանիայի պարագայում, այդ ժամանակ կիրագործվի միավորման մեր երազանքը։
Փաստորեն, Հայաստանի կողմից Արցախի ինքնորոշման ճանաչումը նաև Հայաստանի անկախ և ինքնիշխան պետություն լինելու հայտն է համաշխարհային քաղաքական վերնախավին իր անկախացումից գրեթե քսան տարի անց։ Բացարձակ անկախություն՝ իհարկե չկա, բայց Հայաստանի ներկայիս կարգավիճակը և գործողությունները չեն համապատասխանում անկախ պետություն համարվելու նվազագույն չափանիշներին։
Անշուշտ, Հայաստանի կողմից ճանաչվելով՝ Արցախի հարցը անմիջապես չի լուծվում, սակայն դուրս է գալիս փակուղուց... Տարբեր անվանումներ կարելի է տալ ներկա իշխանությունների կողմից վարվող «քաղաքականությանը», բայց ոչ՝ քաղաքականություն, որովհետև քաղաքականությունն այն է, երբ ինքդ ես որոշում քո քայլերը։
Այս գործընթացների գնահատականը ներկա իրավիճակն է Արցախում, որտեղ բնակչությունը գնալով նվազում է, և Հայաստանում, որտեղ ավելի մեծ ծավալներ է ստանում արտագաղթը։ Երկրի ոչ միայն տնտեսական, այլև բարոյական անկման ավելի մեծ ցուցանիշ, քան արտագաղթն է, չի կարող լինել. և ոչ մի աճպարարական թվերով դա հնարավոր չէ քողարկել։ Քաղաքագիտությունը ճշգրիտ գիտություն չէ, բայց, այնուամենայնիվ, գիտություն է, այսինքն՝ վերջիվերջո առաջնորդվում է տրամաբանությամբ։ Եվ քաղաքական այն գործողությունները, որոնք ծավալվում են արցախյան խնդրի արհեստական ձևակերպումների շուրջ, քաղաքագիտությունն անկարող է վերլուծել, որովհետև դրանք ընդամենը գավառական խաբեբայության շրջանակում են գտնվում։
Օրենսդրական այն նախաձեռնությունը, որով Հայաստանն առաջինը պետք է ճանաչի Արցախի անկախությունը և հետևողական քաղաքականություն վարի Արցախի հետ միասնաբար՝ քայլ առ քայլ Արցախն իրավական քաղաքական միավոր դարձնելու ուղղությամբ, եթե համընդհանուր հավանությամբ ընդունվի, այն բեկում կմտցնի ոչ միայն արցախյան գործընթացում, այլև ընդհանրապես Հայաստանի որդեգրած արտաքին և ներքին քաղաքականության մեջ։ Դա գաղափարական փոփոխության առաջարկ է, որի էությունն այն է, որ պետք է սկսել գործել իրավական և՝ այո, բարոյական դաշտում։
Մթություն և խավար սիրում է գողը, իսկ մենք գող ժողովուրդ չենք, որ անվերջ գլուխներս կախ գցած՝ դաստիարակչական հարվածներ ընդունենք «ավագ եղբայրների» կողմից։ Այս պղտոր ջուրը ձեռնտու է այն ժողովուրդներին, ովքեր գենետիկորեն սովոր են այդպիսի ջրում ապրելու։ Այն միգուցե ներդաշնակ է նրանց ազգային ինքնությանը, և նրանք ոչ միայն կգոյատևեն, այլև կհարատևեն և, հնարավոր է, բարգավաճեն այդ պայմաններում։ Այն դեպքում, երբ հայկական ինքնությունը շնշահեղձ կլինի...
Պետք է նաև զգալ Հայաստանի բնությունը և ոչ միայն նայել, այլև կարողանալ տեսնել Արարատ լեռը։ Ես հասկանում եմ, որ այս ամենը անհասկանալի է Ազգային ժողովի մի հատվածի համար, բայց այսօր այդ հատվածը չէ միայն, որ վտանգավոր է, այլ այն, ով հասկանալով է դավաճանում։ Ազգը պետք է իր գենետիկ բնույթին հավատարիմ մնա։ Դա հնարավոր է ազգային ինքնաճանաչողության պարագայում, երբ քո ինքնությունն օտարված չէ քեզնից։ Իսկ երբ պատմական հանգամանքների բերումով այն օտարված է, և ազգը, ձեռք բերելով անկախություն, չի գիտակցում անկախ պետականության առաքելությունը, այդ ազգը դատապարտված է շարունակական պարտությունների...
Այսօր ճանաչելով Արցախի անկախությունը՝ մենք հրաժարվում ենք նախկին քաղաքական գծից, որը ոչ մի տեղ չի հասցրել մինչ այսօր։ Ճանաչելով Արցախի անկախությունը՝ մենք դնում ենք մեր պետական քաղաքականությունը բարոյական հիմքի վրա, երբ մտքի, խոսքի և գործի միջև չկա հակասություն։
Պատերազմի վտանգն այն ժամանակ չէ մեծանում, երբ համարձակ քայլեր ես անում և անգամ թշնամու հետ ազնիվ ես, այլ՝ երբ թույլ ես, խեղճ և խաբեբա։ Եթե Ադրբեջանին ընդամենը պատրվակ է պետք պատերազմ սկսելու համար, նա այդ պատրվակը միշտ կարող է գտնել։ Բայց Ադրբեջանին, կարծում եմ, այժմ դա բոլորովին պետք չէ։ Իսկ Հայաստանն այս քայլով ընդամենը փոխելու է իր բարոյական կերպարը, որը փակուղուց նրան դուրս է բերելու ճանապարհ։
ԿԱՐԻՆԵ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
«Ժառանգություն» կուսակցության վարչության քարտուղար
hraparak.am
