Հիմա ժամանակները փոխվել են. դեղատներ, գեղեցկության սրահներ՝ որքան ուզես, որտեղ ուզես... Ասել է թե՝ եթե առողջությանդ հետ կապված պրոբլեմները կարգավորել ես, առոք-փառոք մտիր գեղեցկության սրահ ու գեղեցկացիր։ Լավ, ասենք ուզածիդ պես գեղեցկացար և մտածում ես ամուսնության մասին, բայց որտեղի՞ց քեզ համար փեսացու գտնենք, երբ պատերազմ տեսած երկիր ենք, տղաները տալոնով են, աղջիկները՝ շալոնով։ Մնում է ավիատոմսեր գնել, և ինչ երկիր ուզում ես՝ թռիր, փեսացու անպայման կգտնես։
Ինչ ասեմ, ախր հիմա երանելի ժամանակներ են՝ ազատ մտածողություն, ազատ բարքեր... Երեկ հարևանուհուս 18-ամյա աղջիկը արու զավակ ունեցավ։ Գնացի ծննդատուն՝ տեսության։ Հանկարծ որտեղից-որտեղ՝ հայտնվեց մի տարեց բուժքույր՝ խորհրդային ժամանակներից և ձայնը գլուխը գցեց. «Ո՞վ է երեխայի հայրիկը։ Դե, հասկացանք, մաղարիչ է ուզում։ Բայց ինչպիսի՜ անտակտություն, ի՜նչ հայրիկի մասին է խոսքը։ Հիմա ո՞վ է օրինական երեխա լույս աշխարհ բերում։ Չէ, այս պառավը տեղովը մեկ փորձանք է։ Դրությունը փրկեց ծննդկանի մայրը. «Ի՞նչ հայրիկի մասին է խոսքը,- ասաց նա,- երեխան պատկանում է հասարակությանը։ Հետո էլ շատ հանգիստ պատմեց, որ իր աղջիկը միանգամից չորս տղայի հետ է մտերմություն արել։ Եթե անգամ Աստված էլ գա՝ չի կարող պարզել, թե ով է երեխայի հայրը։
Հեռուն չգնանք։ Բերեմ իմ անձնական օրինակը։ Երեկ փողոցում ծանոթս կանգնեցրեց, թե՝ պատրաստվիր, այս կիրակի մեկնելու ենք զբոսախնջույքի, պիտի մի լավ խմենք։ Զորօրինակ, եթե ես խորհրդային ժամանակների մարդ լինեի, ծանոթիս մի լավ կշշպռեի՝ ասելով, որ ես քնքուշ սեռի ներկայացուցիչ եմ՝ ի՞նչ խմել, ի՞նչ բան։ Բայց քանի որ ապրում եմ անցումային ժամանակաշրջանում, բնականաբար, հարցս այսպես ձևակերպեցի. «Հետաքրքիր է, մենակ խմելո՞ւ ենք։
Հա, չմոռանամ ասել, քանի օր է՝ «Ջիպ» մակնիշի մի ավտոմեքենա է հետևիցս ընկել. տնից աշխատավայր, աշխատավայրից տուն՝ պարտաճանաչ ուղեկցում է ինձ։ «Ո՜ւխ, բախտս բերեց, հաստատ հարուստ փեսացու է»,- մտածեցի, բայց ի՜նչ...
Մի պայծառ օր տեսնեմ՝ ղեկին 70-ին մոտ մի ալևոր է։ Սա էլ մի օր համարձակություն առավ, մեքենան կանգնեցրեց, թե՝ աղջիկ ջան, արի մեքենաս նստիր, քեզ ասելիք ունեմ։ Պարզվեց, որ այս բիձան ուզում է ամուսնանալ հետս։ Եթե ես ապրելիս լինեի խորհրդային ժամանակներում, այս բիձային գրողի ծոցը կուղարկեի, կասեի՝ գնա քեզ համար պառավ տատիկ գտիր ու ամուսնացիր։ Բայց քանի որ անցումային շրջանի ներկայացուցիչ եմ, կնշանակի՝ ազատամիտ, ուստի, ստեղծված վիճակը մի լավ ծանրութեթև արի. եթե սեփական տուն, ամառանոց ունի, վատ թեկնածու չէ։ Ինչ մնում է տարիքին, վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ տղամարդիկ ավելի շուտ են մահանում, քան կանայք։ Դե, եթե բիձայի մի ոտն այն աշխարհում է, ուրեմն՝ ինչո՞ւ մերժել։ «Լավ, կմտածեմ»,- ասում եմ և մտքումս ծանրութեթև անում, իսկ գուցե այս մի քանի ժամվա ընթացքում 75-ն անց ավելի հարուստ ծերուկի հանդիպե՞մ։
Գիտե՞ս, բարեկամս, կյանքն իր օրենքներն ունի, ուզում ես ապրել՝ խաբիր դիմացինիդ։ Ախր, ո՞ւմ է պետք քո ազնվությունը։ Մեր շքամուտքի երրորդ հարկի հարևանուհին 45 տարեկան, երեք երեխատեր, ամուսնաթող կին, ամուսնանում է 25 տարեկան մի շատ համակրելի երիտասարդի հետ։
Մի քանի օր առաջ շատ անկեղծ զրույց ունեցա հարևանուհուս հետ։ Ասաց՝ ի՞նչ անեմ, սիրուհու կարգավիճակից հոգնել եմ։ Հետո պատմեց, որ իրենց հիմնարկի ղեկավարի թվով 4-րդ սիրուհին է. «Հիմա ավելի լավ չէ՞ ամուսնանամ 25 տարեկան երիտասարդի հետ, քան թե լինեմ պահեստային սիրուհի։ «Զարուհի ջան,- դիմեցի հարևանուհուս, իսկ փեսացուդ գիտե՞ քո տարիքը։ «Չէ,- ասաց,- խաբել եմ, կարծում է, թե 30 տարեկան եմ։ Այս զրույցից հետո, ախր, ո՞վ կհանդգնի ցուրտ խոսք ասել հարևանուհուս։ Խաբում է՝ շատ լավ է անում։ Մեր կյանքը հիմնված է խաբեության վրա։
Չէ, իսկապես մենք շքեղ ու ճոխ կյանքով ենք ապրում։ Զորօրինակ, խոհրդային տարիներին ցանկացած հիմնարկության ղեկավար բավարարվում էր միայն մեկ ավտոմեքենայով, մեկ սիրուհիով, մեկ սեփական կնոջով և մեկ ամառանոցով։ Վիճակագրական տվյալների համաձայն՝ մեր օրերում ցանկացած հիմնարկ-ձեռնարկության ղեկավարի բաժին է ընկնում մեկ սեփական և երկու պետական ավտոմեքենա, երկու ամառանոց, երկու օրինավոր կին և չորս սիրուհի։
Բա՜, ասում եմ, չէ՞, ճոխ ենք ապրում...
Էհ, գիտեմ, ձեր մեջ հաստատ մեկը կգտնվի ու կսկսի բամբասել, թե, իբր, մեր հոդվածում մուրացկանների մասին խոսք չկա։ Ինչ է, կարծում եք խորհրդային տարիներին մուրացկաններ չկայի՞ն։ Նրանք պարզապես անլեգալ պայմաններում էին աշխատում, իսկ հիմա գիշեր ու զօր մեր դռներն են ծեծում։ Դա մեր ժամանակներին բնորոշ ազատամտության արդյունք է։ Հա, այն էլ ասեմ, էս մուրացկաններից խելքս բան չի կտրում։ Եթե խելք ունենային, ներքին պայմանավորվածության համաձայն, մայրաքաղաքի յուրաքանչյուր թաղամաս կարող էին բաժանել իրար մեջ, և այսկերպ նրանցից յուրաքանչյուրն ապահովված կլիներ մշտական աշխատավայրով, ու մենք էլ նրանց կճանաչեինք դեմքով։ Այս հարցում, ցավոք, նրանց կողմից համերաշխություն չկա։ Ամեն Աստծո օր ամենատարբեր մարդիկ ծեծում են դուռդ, թե՝ փող կամ հաց։ Երեկ, օրինակ, շատ հիմար պատմության մեջ ընկա։ Դուռը թակեցին, բացեցի՝ տեսա շատ համեստ հագնված մի պառավ կին. առանց խոսք փոխանակելու, 200 դրամ դրի ձեռքը։ Նա փողը շպրտեց, թե՝ ինձ ո՞ւմ տեղն ես դրել։ Ասացի՝ մայրիկ, ներողություն, գուցե 200 դրամը քիչ է։ Սա էլ թե՝ ես ձեր առաջին հարկի հարևանի զոքանչն եմ, մեր հեռախոսը չի աշխատում, եկել եմ ձեր հեռախոսով զանգեմ։
Էհ, կյանք է, ամեն ինչ էլ պատահում է, փղի կողքին միշտ էլ մժեղներ են լինում։ Հո մի քանի աղքատների պատճառով մեր այս հրաշալի ժամանակներից չե՞նք հրաժարվելու։ Չգիտեմ ով ինչպես՝ բայց ինձ հարյուր տոկոսով գոհացնում են այս ժամանակները։
Կեցցե՛ անցումային շրջանը։
ՆՎԱՐԴ ՕՀԱՆՋԱՆՅԱՆ
«Ամանորի նվերներ» գրքից
