ԿԱՊԻԿԸ

Մեր հըրեւան շենը սահմանային շեն ա: Արցախյան պատերազմի ժամանակ, ռուսների օգնությամբ, թորքերը (ադրբեջանցիները) գյուղը գրավալ ըն, թըլանալ, տները վառալ: Պատերազմից հետո շինացիք կամաց-կամաց եկալ ըն, պետության, բարեգործների օգնությամբ տներ շինալ՝ տընըվերվալ: Էտ շենն էլ մնացած շեներքի նման պրոբլեմնե օնե. հու վեր կարում ա բանկան վարկ յեր օնե՝ «տակ չտա»՝ շենումը կենում ա, հու վեր կարում չի կամ «տակ ա տամ»՝ շենան քոչում ա, քինում թուշ Ռուսաստան:

Էտ շինացի մինն էլ կա՝ անումը Պատվական, կռվին էն թեժ վախտը թողալ ա փախալ: Էտ Պատվականը ռուսներին մեչին լավ հարուստացալ ա, միլիոնատեր տեռալ: Ասում ըն, թա Պատվականը բարերար ա, շրջկենտրոնի մանկապարտեզի շենքը ուրան փողերավն ըն շինալ: Գյուդում չըմ թա հինչքանավ ա դյուզ՝ Պատվականին «Արիության համար» մեդալ ըն տվալ՝ ծննդյան 40-ամյակի կապակցությամբ: Պատվականը ուրանց շենումն էլ ա բարերարություն անում՝ ամեն տարի ամեռնը կյամ ա «տակ տվածներին» հըվաքում, տանում ուրան կոխկը, գործ տամ՝ հա՛մ ուրան հետի լավ… հա՛մ էլ ուրան հետի:

Հունց ա պտահում, մեր խելունք Հենոն էլ ա Պատվականին ծերքը ինգյում: Էտ խեղճին տանում ա, լավ գործի տինում, բայց Հենոն կարում չի կլյոխ տյուս պերի: Մարդը ԱրՊՀ իրավաբանականն ա պրծալ, հո՞ւնց բանվոր գործ անե: Դե, վեր տի յա, հենա ուրանց խաղողին բաղը կբիջարի: Պատվականը ճարը կտրած, Հենոյին տանում ա գազանանոցի հայ դիրեկտրին կոխկը, ասում. «Զեմլյակս ա, մին գործ տո, թող անէ»: Էս դիրեկտորը հինչ գործ առաչարկում ա, Հենոյին սրտավը չի ինում, յա էլ աշկը օտում չի: Դիրեկտորը ասում ա.«Այ ախպեր, մնաց կապիկին գործը, եթե տա էլ օզիս վուչ, տու վըս գյուդում, Պատվականը»: Էտ մին գործը Հենոյին տուր ա կյամ: Մետն ա ինգյում, վեր կուճուր վախտը կապիկոթուն ընելիս ա իլալ, լուխճին ծիծըղցնելիս:

Էտ գործին իմաստը ստի յա՝ ամեն առավոտ ժամը 9-ին Հենոն կապիկի շորեր կեցած, հեն պիտի ինի իրեք կապիկի նհետ մին վանդակում: Կեսօրին՝ հաց ուտելի վախտը, Հենոն կարող ա թաքուն քինա կոխկե սենյակը, շուտ-շուտ հաց օտե, բայց բանանին նի չի պիտի կյա: Բանան տամ ըն մինակ պռազնիկին վախտը:

Էս մեր Հենոն մին քանի ամես տի գործ ա անում, բոլ-բոլ փող ստանում, փողին շատը ղարկում տոն: Մե հետ հունց ա պտահում, գազանանոցումը հաց ուտելիս վախտը տոռնը Ակամաց-կամաց պեցվում ա, «Կարմուր» կիրքում կիրած մին մեծ ուսուրիյսկի վագր ա նի մտնում: Հենոյին սերտը օզում ա թա ճաքի: Բայց վագրը ասում ա.

- Հենո՛, վախում էլ, ես ըմ՝ ծեր հրեւան Բոկան, էս գործը Պատվականն ա դյուզըցըրալ, ասալ ա, վեր տու էլ շուտվանց կապիկ ըս գործ անում, եկալ ըմ տեսնամ հունցըս:

- Է՜, Բոկա հո՞ւնց պիտի ինիմ, կապիկոթուն ըմ անում հազար կիլոմետրի յիրա տոնս պահում, պա ես նա տու ստրա հետի յը՞նք կռեվ ըրալ, թորքին հաղթալ…

- Համո, էլ ասում ըս թողո՞ւմ, էս խե՞ ստի տեռավ, մեր հարուստ երգիրը անդար թողած, եկալ ընք ուրիշի հետի համբալոթուն, չէ՝ գազանոթուն ընք անում:

- Բոկա՛, «Չարի վերջը» հիշո՞ւմ ըս:

- Հիշելը հիշում ըմ, բայց օրիշնեն կյալու չըն մեր չարին վերչը տան, չէ՜, Բոկա, քինալի վախտը եկալ ա:      

ՀԻՎԱՆԴ ԱՊԱՆ

 Իմ ապան մեր շենին հարգված մարդկանցան մինն ա իլալ: Մասնակցալ ա Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին, Վարշավան ազատագրելիս ծանր վիրավորվալ ա, ինգալ գոսպիտալ, կոմիսյավատ ըն ըրալ (թողալ չըն, թա Բեռլինի գրավմանը մասնակցե), ղարկալ տոն:

 Իմ ապուն նշանակալ ըն մեր կալխոզի կովի փիրմայի վարիչ: Էտ մարթը առավոտից-իրիգուն գործ ընելիս ա իլալ, բոստան ա ըրալ, հոնձ ա ըրալ, ուրան օխտը խոցը պահալ, մըծըցրալ՝ տընըվերալ: Խոցան կուճուրին՝ Զավենին նհետ ա իլալ կընալիս:

 Հինչքան իմ ապուն հիշում ըմ, հալա հիվանդ տեսած չըմ: Մին-մին էլ, վեր հիզելիս ա իլալ, ասում ար. «Ա բալա, տի խեղճ-խեղճ յեշում էլ, հիվանդ չըմ, սա նեմեցին կռվան մնացած հետքն ա»:

 Իմ ապա, վեր տեռալ ա ութասնուօթ տարեկան, մեր գերդաստանավը մին հվաքվալ ընք, մեր եւ կոխկի շեներքում հինչքան փրոնտավիկներ ըն իլալ, լուխճին կանչալ ընք, մին լավ ծնունդ ըրալ: Քեփան իրեք օր յետը, մեր ապան տեղու տակ ա ինգալ: Կանչալ ա Շուշան այուն, թա.

- Ա կնեգ, ըրազումըս Գափրիյելին ըմ տեսալ:

- Գափրիյել հրիշտակի՞ն:

- Չէ՛, Գուրգենի ախճիգ, իմ ապու Գափրիյելին, ասալ ա՝ Կրիքոր, քու վախտտ էլ ա եկալ, եք ստեղ, քու հար, քու մար քեզ ըն սպասում:

- Տու էլ համաձայնվալ ը՞ս, պա կոխկիտ ըմ իլա՜լ, վեր ասիմ հինչ պադասխանիս:

- Դե, արթեն ո՛ւշ ա, համաձայնվալ ըմ պրծալ, երկու օրից հետո քինամ ըմ ուրանց կոշտը:

 Էտ վեր սկանում ա, Շուշան այան, կանչում ա ուրան խոցը, թոռներին, ծոռներին, վեր ապուն սաղ տեսնան, գիդվալ չի կյալ, կարող ա իսկականից մին պեն պտահի: Մեր ապան էլ լուխճին նհետ ուրախ-ուրախ զուրուց ա ըրալ, ասալ, վեր՝ լուխճին շատ-շատ ա սիրում, լուխճին անա շատ գոհ ա, բայց պիտի քինա ընդեղ: Ասալ ա, մանավ նհաշ տվալ բիդի երգինքը:

 Էքսը օրը ապան գիտակցությունը կուրցըրալ ա, վեչ մինին ճինինչելիս չի իլալ, մինակ, վեր Շուշան այան ծերքը տինելիս ա իլալ ապուն աչի աշկեն, ապան քիմծիծաղ ա իլալ տալիս:

 Էտ զարմանալի պենը հո՞ւնց կարող ա իմ աշկս տեսնա վուչ: Այուն ղրաղ ըմ քաշալ, հրցըրալ.

- Այա, վեր ապուն աչի աշկեն նիյըս կյամ, խե յա ծիծաղում:

- Ադա՛, ա խուլիգան խոխա, տու գյուդո՞ւմ ըս հունցն ըս, քեզ կարքին պահե, հի՞նչ գործ օնիս, տա ես ըմ գյուդում Կրիքորը:

 Այան դյուզ ա ասում, ես կուճուր խոխա յըմ, սիրո գաղտնիքներան, մծոց ռոմանտիզման կլոխս պեն չի տյուս կյամ:

 Կեսօրվա յիրա մեր տոն ա կյամ Սուրեն դային՝ ապուն ամենամոտիկ հնգերը: Ապան, վեր Սուրեն դայուն տեսնում ա պիրանին մին ղըրաղավը հա՛մ քմծիծաղ ա տամ, հա՛մ աշկերը իրեք հետ հոփ օնում, պեց անում:

- Պարյօր, Կրիքոր, հունցը՞ս,- ասում ա Սուրեն դային, հետո ինքը ուրան պադասխանում,- հունց ասե՛, վեր լավ ա, խե ես տեսնում չըմ, վեր սա Կրիքորին անա չի, հունց կարող ա կյամ ուրանց տոն, ինքը ինձ դիմավորե վուչ:

- Կրիքոր, մեննը՞տ ա, վեր խոխեք ընք իլալ, Զանին խութումը էծեր պհելիս, կյողըլ ըս կացալ, կյուլի նման սաս ըրալ, Մոսունց Խաչիկը թորբան հացավ լիգը թողալ ա, ճղճղալավ փախալ: Էտ օրը լավ քեփ ընք ըրալ, չէ՞, Կրիքոր: Է՜, Կրիքորին դարդը մըհենգ լհա հաց օտելն կընի:

- Կրիքոր, պա մեննը՞տ ա, վեր յես նան տու քեցալ ընք ախպուրը, վեր քու ըշկըտիրած Սիրանին խուսցընիս, տու հըմանչալս, ղրաղ կացալ, ես ըմ խուսցըրալ: Տրա հետի մի շեպտի ինձանա խռավալ ըս, հետո տեսալ ըս, վեր Սիրանին ես շատ ըմ սիրում, ինձ հետի ամեն հինչ ըրալ ըս, վերչումն էլ՝ հրսինքիս պելի ըս կաղնալ: Է՜, հինչըմ անհամ-անհամ տյուս տամ, լհա Կրիքորին դարդը մեր հրսանեքը կինի:

- Կրիքոր, պա հիշո՛ւմ ըս, քու հըրսանեքտ. Շուշանանց շինացի Մեխակը, վեր աշկը Շուշանին յիրա յա իլալ, օզից թա կռեվ քիցի, ղրաղ քշեցի, կլխավ տվեցի, վեր ինգավ, օշան տարավ: ԷЇ, հինչըմ ասում, Կրիքորին դարդը լհա իմ քյալա տալըս կինի:

- Կրիքոր, հաստատ էս մինը հիշելու ըս… Է՜, հունց հիշի յէ՜, էս վիճակումը մարդու կլխում հուշ ա մնո՞ւմ, վեր Կրիքորինը մնա:

- Կրիքոր, քե մատաղ, լավ կաց, ես քեցի, քեզ առողջություն ըմ ցանկանում: Էքուծ, վեր կյամ, հեն ինիս խոցը նհետ սեղանին կլխեն նստած: Է՜, ասում ըմ լի, էս վիճակումը…

 Սուրեն դային կռանում ա, ապուն ճկատան պաչում, երկու ծերքան փռնում, իրեք անքամ թափ տամ, կլոխը տինում կլխեն, շատ կամանց ասում. «Կրիքոր, քեզ մին շատ կարեւոր պեն օնիմ ըսելի»:

 Էքսը օրը ապան առավոտը տեղան յեր ա կենում, հունցը վեր առաչ ա իլալ յեր կինալիս, շորերը կենում, Շուշան այուն ասում. «Ա կնեգ, հինչս զարմացած եշում, ես ըմ, ըրվամ ա Գափրիել ապան տիյեր կրեցալ ա ինձ հետի մին քանի տարվա տարիկետում ձեւակերպի, ընջուկթիթեւ թոռնանս ղարկե, թող Սուրենին կանչի, տեսնամ էտ հի՞նչ պիտի ասեր, վեր երեգ ասից վուչ»:

ԱՇՈՏ ՍԱՐԳՍՅԱՆ