Հայաստանում ռուսական ռազմակայանի հրամանատար Անդրեյ Ռուզինսկին վերջերս հայտարարել էր, որ Հայաստանում տեղակայված ռուսական 102-րդ ռազմաբազան կարող է ռազմական գործողություններ սկսել Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) շրջանակում` Ռուսաստանի ստանձնած պարտավորությունների համաձայն, եթե Ադրբեջանը որոշի զենքով լուծել ԼՂ-ն իրեն ենթարկեցնելու հարցը: Այս հայտարարության և այլ հարցերի շուրջ «Առաջին լրատվական»-ը զրուցեց Արցախի ազգային հերոս, գեներալ-մայոր Արկադի Տեր-Թադևոսյանի (Կոմանդոս) հետ:
- Պարոն Տեր-Թադևոսյան, դուք տեղյա՞կ եք այդ պարտավորություններից. դրանցում չի մտնում Լեռնային Ղարաբաղի պաշտպանությունը: Ինչ-որ նոր բա՞ն է փոխվել այդ պարտավորություննների մեջ:
- Ոչ, այստեղ նոր քաղաքականություն չկա, սա հերթական հայտարարություն է` հերթական ռուս զինվորականի կողմից: Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև կան միջպետական համաձայնագրեր, և բոլոր հարցերը լուծվում են այդ համաձայնագրերով: ՀԱՊԿ համաձայն` Ռուսաստանը պարտավորվում է անհրաժեշտության դեպքում պաշտպանել Հայաստանի սահմանները, իսկ Ղարաբաղը այդ պայմանագրում չկա: Ղարաբաղյան հիմնահարցը Ադրբեջանի և Հայաստանի խնդիրն է, և դրա համար կա Մինսկի խումբ, և ես հուսով եմ, որ մոտ ապագայում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև քննարկումներ կլինեն, որովհետև նման հնարավորություններ կան:
-Պուտինին ուղղված Զորի Բալայանի հայտնի նամակից հետո ռուսաստանցի քաղաքական գործիչներից մեկը վերջերս կարծիք էր հայտնել, որ եթե Ղարաբաղը մտնի Ռուսաստանի կազմի մեջ, Ադրբեջանը առհավետ կմոռանա Ղարաբաղի մասին: Դուք ընդհանրապես, բացի Ղարաբաղի անկախության հեռանկարից, ինչպե՞ս եք վերաբերվում որևէ այլ հեռանկարի:
- Կա միջազգային օրենք, որով ամրագրված է ազգերի ինքնորոշման իրավունքը, և վերջ. այս մասով այլ օրենքներ չկան: Տաքգլուխներն ասում են` վերցնենք Ղարաբաղը միացնենք Հայաստանին, այսինքն՝ մենք խախտում ենք միջազգային օրենքը: Դարաբաղն ունի միայն մեկ ճանապարհ, այն է` անկախ պետություն դառնալու ճանապարհը:
Ասել, որ Ռուսաստանն ուզում է Ղարաբաղը մտցնել Ռուսաստանի կազմը, ճիշտ չէ: Զորի Բալայանն իր նամակում ասել է Պուտինին, որ այդպիսի հնարավորութուն եղել է Գյուլիստանի պայմանագրից հետո, բայց Ռուսաստանը թույլ է տվել մի շարք սխալներ և կորցրել իր հնարավորություները:
-Մենք կարո՞ղ ենք վստահել Ռուսաստանին այն դեպքում, երբ այս երկիրը Ադրբեջանին զենք է վաճառում և գործարքը համարում բիզնես: Ակնհայտ է, որ Ռուսաստանից ձեռք բերված շուրջ 3 միլիարդի զենքը պետք է օգտագործվի Ղարաբաղի և Հայաստանի դեմ:
-Հարցն այն է, որ գերտերությունները` ԱՄՆ-ն, Գերմանիան, Մեծ Բրիտանիան, Ֆրանսիան, նախկինում՝ ԽՍՀՄ-ը, հիմա` ՌԴ-ն, նաև Չինաստանը, ողջ աշխարհում զենքի վաճառքի լիդերներ են: Դա բիզնես է, որը պատմություն ունի, դա նորություն չէ, որ ասենք՝ Ռուսաստանը մեզ դավաճանել է: Ռուսաստանն ուզում է ամբողջ աշխարհում զենքի վաճառքի ոլորտում ԱՄՆ-ից հետո երկրորդը լինել: Ռուսաստանը Ադրբեջանին զենք վաճառելիս պայմանավորվել է, որ դա Հայաստանի դեմ չօգտագործվի, սակայն պարզ է, որ Ադրբեջանը պետք է համաձայներ դա գնելու համար, բայց անհրաժեշտության դեպքում կօգտագործի մեր դեմ: Մի բարակ թել, որ կապում է Ռուսաստանին ու Ադրբեջանին, տնտեսական ոլորտն է` նավթի ճանապարհը:
Դրա հետ մեկնեղ՝ Ռուսաստանը ՀՀ-ին զենք է վաճառում ինչպես ՀԱՊԿ-ի շրջանակում, այնպես էլ արտոնյալ պայմանավորվածությամբ` ցածր գներով: Բացի դրանից՝ եթե ՀՀ-ն հետաքրքրված է նոր զենքերով, ապա առաջինն է ստանում դրանք: Ռուսաստանը ինչքան էլ զինի Ադրբեջանին մեր դեմ, մենք պետք է հասկանանք, որ Ղարաբաղը ռազմական գործողությունների համար այնպիսի դիրք ունի, որտեղ մեծ մասշտաբի գործողություններ հնարավոր չէ իրականացնել: Նման լեռնային վայրերում դժվար է հզոր սպառազինությամբ աշխատելը: Ինչպես ցույց է տվել համաշխարհային փորձը, հզոր ԽՍՀՄ-ը Աֆղանստանում ոչինչ չէր կարողանում անել. կան լեռնային տեղանքի առանձնահատկություններ, այդտեղ հեշտ է հաղթել հզոր բանակին: Հեռու չգնանք. 1993 թվականի փետրվարին Ադրբեջանը լայնամասշտաբ հարձակում սկսեց ԼՂ-ի դեմ, արդյունքում նորից պարտված դուրս եկավ:
- Այսինքն՝ Ադրբեջանի բոլոր հնարավոր հարձակումների դեպքում այս երկիրը պարտվո՞ղ դուրս կգա:
- Մի շարք հայտնի ռազմական փորձագետներ Ադրբեջանի զինումը համարում են խաղաղության դեմ սպառնալիք: Այո, ասել, որ Ադրբեջանը կարող է վերցնել Ղարաբաղը, չի համապատասխանում իրականությունը: Վտանգն այն է, որ երկու կողմն էլ կկորցնեն մեծ թվով կենդանի ուժ, բայց Ադրբեջանի կորուստներն անհամեմատ շատ կլինեն, իսկ մեզ մոտ ավելի շատ կտուժեն խաղաղ բնակիչները: Պատերազմոմ մի կողմն անպայման հաջողության է հասնում, իսկ այս դեպքում այդ կողմը մենք կլինենք, քանի որ հակադարձ հարձակումից, որ ԼՂՀ-ի բանակը կանի, եթե ՀԱՊԿ-ը չխանգարի (այդ ուժերը մեզ պետք չեն), և եթե Թուրքիան չմիջամտի, ադրբեջանցիներն անգամ ամբողջ Ադրբեջանը կկորցնեն:
Երկրորդ՝ ես ասել եմ և միշտ կրկնում եմ, որ ժամանակակից պատերազմը տարբերվում է այլ պատերազմներից նրանով, որ հաղթելու համար կան բազմաթիվ ճանապարհներ: Եթե Ադրբեջանի ճանապարհները նայենք, դրանք կամուրջներ են, խողովակներ` նավթի, գազի, որոնք, կարճ ասած` մեր նշանառության տակ են և անհրաժեշտության դեպքում կիրառելու ենք այդ թիրախները: Ռազմական ոլորտի մասնագետները գիտեն, որ այդ խողովակների 98 տոկոսը Ադրբեջանինը չեն, դրանք պատկանում են ֆրանսիական, գերմանական և այլ երկրների ընկերությունների, և այդ երկրները թույլ չեն տա, ՆԱՏՕ-ն էլ թույլ չի տա, որ Ադրբեջանը Թուրքիայի միջոցով (իսկ Ադրբեջանն առանց Թուրքիայի ոչ մի քայլ չի անում) սկսի ռազմական գործողություններ: Երբ մենք ասում ենք` Ադրբեջանից վտանգ կա, դա, իմ կարծիքով, ձեռնտու է թե´ մեզ, թե´ Ադրբեջանին: Մենք պետք է մեր հասարակությանը զգոն պահենք. շատ մեծ դժբախտություն կլինի, եթե մեզ վրա հարձակվեն, բայց ողբերգությունը կլինի Ադրբեջանի համար:
Մենք ունենք հակահարձակման հիասքանչ հնարավորություններ, անգամ հյուսիսից Կուր գետի ափերը կարող ենք դուրս գալ և հասնել մինչև Կիրովաբադ:
Սակայն պետք չէ ասել, որ մեր թշնամին թույլ է, ուղղակի Ադրբեջանում ապրում են ազգային փոքրամասնություններ, ովքեր ցանկություն չունեն կռվելու: Եթե ավարները, թալիշները 200 կմ հեռու պետք է ծառայեն տնից, ուրեմն սահմանին հայտնվում են կռվելու ցանկություն չունեցող և ցածր բարոյահոգեբանական վիճակում գտնվող զինվորներ: Ուժեղ են, զինված են, բայց չեն ուզում կռվել, նայում են իրենց պատմությանը, վիրավորված և ստորացված են, ինչպես մի ժամանակ ղարաբաղցիներն էին:
Ղարաբաղը մեծ Շուշի է. ինչպես Շուշին է անհնար վերցնելը, այնպես էլ Ղարաբաղը: Ես այս մտքի տերն եմ և համոզված եմ դրանում:
- Հայաստանի` Մաքսային միության անդամ դառնալու ամենակարևոր պատճառներից մեկը նշվում է անվտանգության բաղադրիչը: Ի՞նչ է սա նշանակում, Հայաստանն անվտանգության ի՞նչ սպառնալիքներ ունի այսօր, որ չուներ երեկ: ՄՄ մտնելով՝ ՀՀ անվտանգությունը ինչո՞վ և ինչպե՞ս պետք է ամրանա:
- Հարցն այն է, որ երեկ մեր անվտանգության հիմքն ենք գցել, ՀԱՊԿ անդամ ենք դարձել, Ռուսաստանը զորամասեր ունի այստեղ, սահման է պահում: ԵՄ-ում հիմք չկա, մենք պետք է ամբողջ հին հիմքերը մաքրենք, ռուսական ռազմաբազան հանենք, դուրս գանք ՀԱՊԿ-ից, միանանք ԵՄ-ին, որտեղ չենք ստանում ՀՀ-ի անվտանգության երաշխիքը: Տնտեսական առումով, իհարկե, շատ լավ կլիներ ԵՄ մտնել, բայց անվտանգության համար Եվրասիական պայմանագիրն ավելի ձեռնտու է:
Տնտեսական հարցերին չեմ խառնվում, դրանցից շատ բան չգիտեմ, բայց Ռուսաստանը, որը ԽՍՀՄ-ից մնացած խնդիրներ ունի, մինչ այժմ իր երկրում օրենքի ուժը չի հաստատել և դեռևս զարգացման ճանապարհին է: ԵՄ-ն արդեն ձևավորվել է, տնտեսական հսկաներ են դրա հիմքը դրել, այստեղ մարդու իրավունքն է հարգվում, ինչը, ցավոք սրտի, ո´չ ՌԴ-ում, ո´չ Չինաստանում, ո´չ Ղազախստանում չկա: Սակայն ինչների՞ս է պետք ԵՄ-ի մարդու իրավունքը, եթե պաշտպանվածության երաշխիք չունենք:
- Անդրադառնանք վերջին շրջանի ներքաղաքական ամենաքննարկվող թեմային` նոյեմբերի 5-ի դեպքերին: Նախ կուզեի Ձեր կարծիքն իմանալ այս առթիվ, և հետո, Շանթ Հարությունյանը ակնհայտորեն դեմ էր Ռուսաստանին, իսկ իշխանություններին հաջողվեց նրան լռեցնել: Սրանից կարելի՞ է ենթադրել, որ ով Ռուսաստանի կամ իշխանությունների դեմ մի քայլ անի, այսուհետև կարժանանա նման բախտի:
- Շանթի մասին շատ եմ լսել: Եթե կարճ ասեմ, նա հայրենասեր մարդ է, պատերազմին է հրաշալի մասնակցել, բայց կարծում եմ, որ այդ քայլը հուսահատական էր: Ես խոսեցի մարդու իրավունքից. ամեն մարդ իրավունք ունի իր կարծիքն արտահայտելու, բայց ասելուց բացի նաև լսել է պետք: Հաճախ մտածում եմ` մտածվա՞ծ քայլ էր, թե՞ ոչ, բայց հաստատ է մի բան` հուսահատական էր: Ոնց որ ասեր` ինձ համար մեկ է` ինձ կլսեն թե չէ, ես կասեմ: Ես չեմ քննադատում այդ քայլը, սակայն մինչև գործողությունների անցնելը շատ սխալ էր խոսում, բայց դա իր իրավունքն է: Նա ուզում էր այդ պայթուցիկների միջոցով հեղափոխություն անել, իսկ նման հայտարարություններով և նման կերպ վարվելը լուրջ չէ: Ես հույս ունեմ, որ արդարադատությունը ճիշտ որոշում կկայացնի այս դեպքում:
Լուսանկարը՝ PanARMENIAN Photo-ի
|
