Տարածված տեսակետ կա, որ Արցախի հակամարտությունն օգնում է Ռուսաստանին պահել իր ազդեցությունը Հայաստանի ու տարածաշրջանի վրա, եւ այդ իսկ պատճառով այդ հակամարտության կարգավորումը ձեռնտու չէ Ռուսաստանին, քանի որ այդպիսով Մոսկվան պահպանում է տարածաշրջանի փակ բնույթը եւ իր ազդեցությունն այդ իրավիճակում:

Ներկայում, երբ օգոստոսյան լարումից հետո թե տարածաշրջանը, թե Արցախի հարցը մասնավորապես թեւակոխում են նոր իրողությունների փուլ, Ռուսաստանի ազդեցության բանաձեւի վերաբերյալ քննարկումները դառնում են Հայաստանում հանրային օրակարգի եւ կարծիքի ձեւավորման տեսակետից բավական կարեւոր:

Քաղաքագետներից մեկը հայտարարել է, թե Ռուսաստանին Արցախում պետք չէ խաղաղություն եւ պետք չէ պատերազմ: Այդ ձեւակերպումը բավական հմտորեն շեղում է հարցը, թե իսկ ինչ է պետք Ռուսաստանին: Իսկ Ռուսաստանին պետք է Արցախում ռազմական ներկայություն, որի միջոցը խաղաղապահ զորքն է: ՌԴ այդ մտադրությունը ռուս փորձագետները ներկայացնում են բավական բաց տեքստով: Պատերազմը կամ խաղաղությունը Ռուսաստանին պետք լինել չեն կարող, քանի որ դրանք ընդամենը միջոց են պետքի՝ խաղաղարարների, այսինքն ռազմական ներկայության հարցը լուծելու համար:

Ինչու՞ է Ռուսաստանն ուզում Արցախում ունենալ ռազմական ներկայություն: Որովհետեւ հակամարտությունը ներկայիս տեսքով չի լուծում իր տարածաշրջանային ազդեցության խնդիրը: Այսինքն, ինչ որ առումով հնացած կամ ժամանակավրեպ է կարծել, որ Արցախի հակամարտության չկարգավորվածությունը Ռուսաստանի ազդեցության բանալին է:

Նախ, պետք է հասկանալ, թե ինչ ենք հասկանում կարգավորում ասելով: Հանրության մի զգալի մասը հասկանում է միանվագ մի գործողություն, որը կարձանագրի միարժեք մի փաստ, ինչն էլ կընդունեն կողմերն ու կկայանա կարգավորումը: Իրականում կողմերը կընդունեն կամ կմերժեն մեկ փաստ՝ պատերազմի արդյունքը: Հետեւաբար, կարգավորում կարող է լինել միայն պատերազմի արդյունքի ամրագրմանն ուղղված աշխատանքը:

Այսինքն, Հայաստանի խնդիրն է ամրագրել պատերազմի արդյունքը: Իսկ դա հարատեւ, անընդհատ գործընթաց է, այսինքն պետականության կեսագործունեություն: Հայոց պետականությունը, հայկական երկու պետությունները «դատապարտված» են գործել այդ գերակայությամբ կամ առաջնահերթությամբ: Որ պահին պատերազմի արդյունքի ամրագրումը դադարի հայկական պետականությունների համար գերակայություն լինելուց, այդ պահից պետականության գոյատեւումը հայտնվելու է անկման ռեժիմում:

Պատահական չէ, որ Հայաստանը անկախության երկու տասնամյակի ընթացքում հենց այդ ռեժիմում էլ հայտնվել է: Որովհետեւ անկախ Հայաստանը կառավարած բոլոր էլիտաները պետական քաղաքականությունը կառուցել եւ հասարակական կարծիքը տրամադրել են «փոխզիջման» հայեցակարգի վրա, ինչը տարածաշրջանային իրողությունների, պատմական նախադեպերի բազում հանգամանքերն ու օրինակները նկատի ունենալով ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ պատերազմի մեզ համար հաղթական արդյունքը վերանայելու պատրաստակամություն:

Այդտեղից էլ սկսում է պետականության անկման ռեժիմը, որում հայտնվել է Հայաստանն արդեն երկու տասնամյակ:

Այդպիսով, Հայաստանի ապագայի, պետական կենսունակության, զարգացման եւ անվտանգության տեսակետից կարգավորումն այլ բան չի կարող նշանակել, քան հաղթական պատերազմի արդյունքի ամրագրմանն ուղղված պետական քաղաքականությունը, այդ ամենի վրա կառուցված հասարակական համակեցության համակարգով:

Արդյոք տեղավորվում է այդ իրավիճակը Ռուսաստանի հետաքրքրության կամ շահի շրջանակում: Ոչ: Որովհետեւ այդ ռեժիմը բացառում է խաղաղարարների անհրաժեշտությունը: Ավելին, դա գրեթե միակ տարբերակն է, որ բացառում է խաղաղարարների անհրաժեշտությունը: Իսկ Ռուսաստանի համար Արցախում ռազմական ներկայությունը կարեւոր է, քանի որ նա հստակ պատկերացնում է, որ գտնվում է տնտեսա-քաղաքական եւ քաղաքակրթական մրցակցության պայմաններում տոտալ տանուլ տվողի վիճակում, եւ այդ գործընթացում վաղ թե ուշ տանուլ է տալու նաեւ Հայաստանի վրա կայսերական գերիշխանությունը:

Մոսկվայի ազդեցության բանալին Արցախի հակամարտությունը չէ վաղուց՝ պատերազմում Հայաստանի ու Արցախի հաղթանակից հետո: Մոսկվան չէր ծրագրում հաղթանակով ավարտ: Պատերազմը պետք է ավարտվեր խաղաղապահներով, եւ այդ իմաստով է, որ հակամարտությունը Ռուսաստանի համար մնացել է անավարտ: Ու քանի որ ՌԴ-ն աշխարհքաղաքական դինամիկայի մեջ հետեւողականորեն կորցնում է Հայաստանի, հետեւաբար նաեւ տարածաշրջանի վրա իր ազդեցությունը, Արցախը արդեն դառնում է ՌԴ ազդեցության համար վերջին բաստիոնը՝ բայց ոչ թե չկարգավորվածության, այլ խաղաղապահների տեղակայման հանգուցալուծմամբ:

ՀԱԿՈԲ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
Lragir.am